6 studiów przypadku – Urlop wychowawczy a wypoczynkowy

1. Przebywanie na urlopie wychowawczym przez cały rok kalendarzowy

Pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego, po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie urlopu wychowawczego, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze:

• proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy, niż do końca danego roku;
• proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy, niż do końca danego roku kalendarzowego. (art. 155¹ § 1. pkt 2., art. 155² § 1. Kodeksu Pracy).

Powyższa sytuacja opisana w Kodeksie pracy będzie miała miejsce w przypadku, kiedy pracownik rozpocznie korzystanie z urlopu wychowawczego w jednym roku kalendarzowym i powróci z urlopu w następnym roku kalendarzowym. Jeśli jednak pracownik będzie korzystał z urlopu wychowawczego przez co najmniej cały kolejny rok, to w/w przepis nie będzie miał zastosowania – nie wystąpi bowiem powrót pracownika do pracy. W związku z tym pracownikowi, który kontynuuje korzystanie z urlopu wychowawczego przez cały rok kalendarzowy, urlop wypoczynkowy za ten rok nie przysługuje.

2. Zakończenie urlopu wychowawczego w następnym roku kalendarzowym

Przyjmując założenia z poprzedniego przykładu, pracownikowi będzie przysługiwał urlop proporcjonalny opisany powyżej dopiero w roku kalendarzowym, w którym nastąpi powrót do pracy po urlopie wychowawczym. Wspomniany „powrót do pracy” nie musi być utożsamiany z faktycznym przystąpieniem do wykonywania obowiązków służbowych. Na równi z powrotem do pracy należy również traktować np. rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie wychowawczym czy też nieobecność spowodowaną chorobą.

3. Rozpoczęcie korzystania z urlopu wychowawczego w trakcie roku kalendarzowego

Pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze z początkiem każdego roku kalendarzowego, tzn. 1. stycznia danego roku, pod warunkiem pozostawania w zatrudnieniu. Nie ma przy tym znaczenia, że 1. stycznia jest dla pracownika dniem wolnym od pracy. Jeżeli po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego za dany rok pracownik rozpocznie korzystanie z urlopu wychowawczego w tym roku, nie będzie to miało żadnego wpływu na przysługujący wymiar urlopu wypoczynkowego. Nawet jeśli urlop wychowawczy rozpocznie się 2. stycznia, czyli już po nabyciu prawa do urlopu, nie będzie podstaw do proporcjonalnego obniżania wymiaru urlopu wypoczynkowego – żaden przepis Kodeksu pracy nie uprawnia pracodawcy do takiej redukcji wolnych dni.

4. Rozpoczęcie i zakończenie urlopu wychowawczego w tym samym roku kalendarzowym

Biorąc pod uwagę dowolność w określaniu przez pracownika terminu i długości urlopu wychowawczego, okres ten może się rozpocząć i zakończyć w tym samym roku kalendarzowym.

Mimo, że pracownik nabywa prawa do kolejnych urlopów wypoczynkowych w pełnym wymiarze z każdym następnym rokiem kalendarzowym, to Kodeks pracy wymienia również nieobecności, które powodują proporcjonalne obniżenie wymiaru nabytego już urlopu wypoczynkowego, jeżeli trwają co najmniej 1 miesiąc. A są to:

• urlop bezpłatny;
• odbywanie zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych;
• tymczasowe aresztowanie;
• odbywanie kary pozbawienia wolności;
• nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy.

Jeszcze do niedawna katalog tych nieobecności zawierał również urlop wychowawczy. Usunięto go jednak z powyższego zestawienia Nowelizacją Kodeksu pracy, obowiązującą
od 1 października 2013 r. (pełen tekst nowelizacji). W związku z tym, jeżeli okres urlopu wychowawczego przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego nie ulega proporcjonalnemu obniżeniu (art. 155² Kodeksu pracy).

5. Urlop wypoczynkowy od początku roku kalendarzowego i urlop wychowawczy następujący bezpośrednio po urlopie wypoczynkowym; brak świadczenia pracy

Jeśli pracownik na przełomie roku przebywa na urlopie wypoczynkowym i w trakcie roku rozpocznie korzystanie z urlopu wychowawczego bezpośrednio po zakończeniu urlopu wypoczynkowego, to mimo, że przez cały rok kalendarzowy nie świadczy on  pracy, z dniem 1. stycznia (przebywając na urlopie wypoczynkowym) nabędzie prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze. Analogiczna sytuacja wystąpi w przypadku nieobecności pracownika na przełomie roku spowodowanej chorobą czy też urlopem związanym z rodzicielstwem (macierzyński, dodatkowy macierzyński, rodzicielski), bowiem te rodzaje nieobecności nie mają wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego, jak i na samo nabycie prawa do urlopu.

6. Urodzenie dziecka podczas urlopu wychowawczego trwającego od początku roku a prawo do urlopu wypoczynkowego

Jeśli urodzenie dziecka przypada na okres korzystania przez pracownicę z urlopu wychowawczego, to zgodnie z art. 29. Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński. To jednak nie powoduje zakończenia urlopu wychowawczego, a tym samym nie przysługuje proporcjonalny urlop wypoczynkowy. Naliczenie urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do okresu pozostałego do końca roku kalendarzowego nastąpi dopiero w momencie upływu terminu, na jaki został udzielony urlop wychowawczy. Po zakończeniu urlopu wychowawczego w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego (z dniem następującym po dniu zakończenia urlopu wychowawczego) pracownica rozpocznie korzystanie z pozostałej części urlopu macierzyńskiego (więcej na ten temat: www.rodzicielski.gov.pl). Sam fakt nieświadczenia pracy w tym okresie nie powoduje utraty prawa do urlopu wypoczynkowego, który powinien zostać naliczony proporcjonalnie od momentu zakończenia urlopu wychowawczego.

Opisane sytuacje w przykładach

Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 291. § 1. Kodeksu pracy). Także roszczenie o urlop wypoczynkowy przedawnia się z upływem tego terminu. Jednak przy ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego należy również pamiętać, że bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego.

Nawet nieświadome popełnienie błędu przy naliczaniu urlopów proporcjonalnych może zostać uznane za wykroczenie zagrożone karą grzywny. Dlatego warto poświęcić temu zagadnieniu trochę więcej uwagi, bądź powierzyć prowadzenie spraw kadrowych wyspecjalizowanym w tym zakresie firmom.

Autor: Paweł Wiśniewski