Nieodłączonym, choć niepożądanym elementem prowadzenia każdej działalności gospodarczej jest powstawanie strat i uszczerbków na majątku. W większości przypadków na te zdarzenia podatnik nie ma wpływu, co nie oznacza jednak, że nie mogą one stanowić elementu kalkulacji podatkowej. Niemniej jednak, nie każdy niezawiniony uszczerbek na majątku może stać się stratą podatkową.

Pojęcie straty

Stratę na gruncie podatkowym należy rozumieć potocznie, bowiem ustawodawca nie definiuje jej w żadnej z ustaw podatkowych. Należy więc przyjąć, że strata oznacza „coś co się przestało posiadać”, „ubytek”, czy „szkodę”. W orzecznictwie i doktrynie przyjęło się, iż strata będąca następstwem normalnej działalności podatnika, powstała z braku jego winy i w wyniku zdarzenia, którego nie dało się przewidzieć, ani uniknąć przy zachowaniu należytej staranności, może zostać uznana za koszt uzyskania przychodu. Zatem, o ile strata nie jest spowodowana niedbalstwem lub z winy podatnika, to jej powstanie może być rozpoznane przez podatnika jako koszt podatkowy.

Kluczowe jest także właściwe udokumentowanie straty. Jeżeli uszczerbek na majątku jest wynikiem przestępstwa, odpowiednim dowodem będzie dokument wydany przez właściwy organ prowadzący postępowanie w sprawie np. policję lub prokuraturę. Minister Rozwoju i Finansów wskazuje, że dokumentem uprawdopodabniającym kradzież jest dokument kończący postępowanie w sprawie np. postanowienie o umorzeniu śledztwa (tak też Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 20 maja 2014 r., sygn. IBPBI/1/415-216/14/JS). Ciężko się z takim poglądem zgodzić ponieważ oznaczałoby to, że podatnik czasami będzie zmuszony czekać na wyniki dochodzenia lub śledztwa, które bezskutecznie może trwać nawet kilka lat. Wydaje się, iż do udokumentowania straty wystarczający jest protokół opisujący zdarzenie, uzupełniony o protokół organów ścigania. W takich dowodach strata jest niewątpliwie wykazana, co w mojej ocenie w sposób wystarczający spełnia przesłanki udokumentowania kosztu.

Związek z przychodami

Rozpoznanie straty w kosztach, podobnie jak każdego innego wydatku, wymaga, aby zaistniał związek z przychodami, o którym mowa w art. 15 ust. 1 Ustawy CIT (odpowiednio art. 22 ust. 1 Ustawy PIT). Na pierwszy rzut oka żadna strata nie wykazuje bezpośredniego związku z przychodami. Niemniej jednak strata środków, których posiadanie było ukierunkowane na osiągnięcie przychodów uznawana jest za wystarczającą przesłankę do wykazania związku z przychodami, o którym mowa we wskazanych wyżej przepisach ustaw podatkowych. Wątpliwości pojawiają się, gdy podatnik poniesie stratę w rozumieniu ekonomicznym w środkach, które są neutralne podatkowo np. w przypadku niezwróconej pożyczki. W orzecznictwie wskazuje się, że strata w rozumieniu przepisów o kosztach uzyskania przychodów nie jest samoistną kategorią podatkową, ale pochodną poniesienia wydatków kwalifikujących się do ujęcia w kosztach podatkowych albo posiadania prawa do uzyskania należności uwzględnionych w kategorii przychodów należnych (tak też NSA w wyroku z dnia 22 grudnia 2015 r. sygn. akt II FSK 2496/13). Innymi słowy, nawet jeżeli podatnik poniósł realną stratę nie będzie miał możliwości zrekompensowania jej w postaci uwzględnienia jej wysokości w kosztach uzyskania przychodu, jeżeli nie wykaże związku z przychodami. Pomimo podejmowanych przez podatników prób nie udało się przez wiele lat przekonać organów podatkowych ani sądów do możliwości rozpoznania w kosztach strat w podobnych środkach (np. orzeczenie WSA w Gliwicach z dnia 8 marca 2011 r. sygn. I SA/Gl 1219/10). Dlatego też zaskoczeniem jest wyrok NSA z dnia 13 maja 2016 r. sygn. akt II FSK 879/14, w którym Sąd uznał, że nie można wykluczyć ujęcia w kosztach podatkowych straty kaucji gwarancyjnej. Takie stanowisko wynika jednak najprawdopodobniej z przyjęcia, że kwota kaucji gwarancyjnej zatrzymana przez kontrahenta została już rozpoznana przez podatnika za przychód należny i opodatkowana.

Reasumując, strata jako kategoria niesamoistna na gruncie podatków dochodowych musi być rozpatrywana przede wszystkim pod kątem tego, czy wykazuje związek z przychodami podatnika. Jeżeli zaangażowanie środków, które zostały utracone, ukierunkowane było na osiągnięcie przychodów, niewątpliwie taki związek występuje. Należy brać również pod uwagę fakt, że niedbalstwo lub świadome  podejmowanie ryzyka, w wyniku którego powstają straty, nie mogą stanowić elementu kalkulacji podatkowej. Dlatego też, przy kwalifikacji danej straty, należy uwzględniać okoliczności jej powstania, a także indywidualnie badać każdą ze wskazanych przesłanek.

AUTOR: Marcin Książek, Senior konsultant, Bieżące doradztwo podatkowe 

Porozmawiajmy o Twoich wyzwaniach

Świadczymy usługi w zakresie Jakie straty w kosztach?

Skontaktujemy się z Tobą w najbliższym dniu roboczym aby porozmawiać o Twoich potrzebach i dopasować do nich naszą ofertę.

Pole zawiera niedozwolone znaki

Poproś o kontakt

Niniejsza publikacja została sporządzona z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje zostały podane w formie skróconej. W związku z tym artykuły i komentarze zawarte w „Newsletterze” mają charakter poglądowy, a zawarte w nich informacje nie powinny zastąpić szczegółowej analizy zagadnienia. Wobec powyższego Grant Thornton nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani dokładniejszym omówieniem niektórych kwestii poruszonych w bieżącym numerze „Newslettera”, zachęcamy do kontaktu i nawiązania współpracy. Wszelkie uwagi i sugestie prosimy kierować na adres jacek.kowalczyk@pl.gt.com.