Zgodnie z planami Ministerstwa Finansów, 1. stycznia 2020 roku zacznie w Polsce obowiązywać nowa Ordynacja podatkowa. Co oznacza dla podatników? Opowiada o tym Dorota Borkowska-Chojnacka, doradca w Zespole Doradztwa Podatkowego Grant Thornton.
Co czeka podatników wraz z wejściem w życie nowej Ordynacji podatkowej?
Dobrymi zmianami są terminy, w jakich podatnicy mają prawo złożyć odwołanie lub zażalenie. Dzisiaj termin na złożenie odwołania to 14 dni a na zażalenie 7 dni. Nowa Ordynacja wydłuża ten termin odpowiednio do 30 dni i 14 dni. Jednak wydłużenie tych terminów nie oznacza, że sprawy podatników będą załatwiane szybciej lub lepiej. Pojawia się możliwość złożenia skargi z pominięciem organu odwoławczego, a w sytuacji, gdy skarga złożona w terminie zostanie odrzucona, to traktować się ją będzie jako odwołanie.
Dobrą praktyką jest też wprowadzenie instytucji mediacji, umowy podatkowej czy postępowania uproszczonego. Jednakże procedury te wymagają, aby obie strony postępowania dysponowały odpowiednią wiedzą, by takie negocjacje prowadzić. Jeśli wiedza ta wystąpi po stronie podatnika, bowiem prowadząc swój biznes zna warunki ekonomiczne i gospodarcze danej branży oraz wie o trudnościach, jakie pojawiają się lub mogą się pojawić, to nie bardzo wyobrażam sobie czy po stronie organu również będzie występowała osoba, która choć w części będzie mogła wykazać się podobną wiedzą, aby nie patrzeć na problem tylko fiskalnie. A więc musi zmienić się mentalność w działaniu organów i postrzeganie podatnika nie jako wyłącznie przestępcy, lecz jako równorzędnego partnera, który chce prowadzić swój biznes.
Dobrze zapowiada się też cześć dotycząca konsultacji skutków podatkowych transakcji. Jednak jeśli lojalność ma wystąpić po stronie podatnika, to nie powinno jej zabraknąć po stronie organów. Natomiast przepisy przewidują możliwość nie uwzględnienia ustaleń w tym trybie.
Dobrą zmianą jest też wyraźne zaznaczenie, że kontrola nie może być wszczęta w tej samej sprawie, bowiem w obecnym brzmieniu ustawodawca wskazuje, że kontrola nie może być ponownie wszczęta do spraw rozstrzygniętych decyzją ostateczną. Za pozytywną zmianę można uznać włączenie do Ordynacji regulacji dotyczących nadawania numeru NIP i rejestru podatników.
Oczywiście, jak wspomniałam wyżej, w praktyce okaże się, czy ułatwienia rzeczywiście stanowią ułatwienia a nie pułapkę bez wyjścia z uwagi na przyjęty przez organ sposób wykładni.
Czy faktycznie podatnicy powinni być spodziewać się nowej Ordynacji już z początkiem 2020 roku? Jak na tak poważną reformę wydaje się, że to dość krótki termin?
Taka możliwość istnieje. Pierwotnie zakładano jej obowiązywanie od 2019 r., a więc już wydłużono pierwotny okres. Obserwując poczynania Parlamentu przy uchwalaniu ustaw podatkowych lub związanych z podatkami należy przypuszczać, że w przypadku nowej Ordynacji podatkowej też tak będzie. Przy czym trzeba pamiętać, że Ordynacja przewiduje możliwość regulacji pewnych zdarzeń rozporządzeniami, a więc one również winny zostać w odpowiednim czasie przygotowane.
Nowa Ordynacja podatkowa przewiduje również powołanie nowych instytucji…
Tak, na przykład instytucji mediacji, umowy podatkowej, postepowania uproszczonego czy umowy o współdziałaniu – wymagają one stworzenia dodatkowych wytycznych lub baz danych, np. listy mediatorów, warunki jakie powinien spełniać mediator, listy podatników o istotnym znaczeniu gospodarczym. Pojawia się nowa instytucja w postaci Rzecznika Praw Podatnika, wprawdzie regulowana w odrębnej ustawie, niemniej w nowej Ordynacji Rzecznik ma wyznaczoną rolę. Również pracownicy organów muszą zostać w odpowiedni sposób przygotowani, co też wymaga czasu. Sądzę, że projekt Ordynacji trafił już do szerokiego grona urzędników, którzy zweryfikują zakres zmian i nowości i zapewne wniosą szereg uwag do niektórych rozwiązań, szczególnie tam, gdzie może to wpłynąć na ich obowiązki, czy uprawnienia. Zasadniczo nowa Ordynacja jest odzwierciedleniem zasad dotychczas obowiązujących, jednak ujętych w innym porządku, jak też – jak wskazałam wcześniej – zawiera nowości dotąd nieregulowane, co może wzbudzać wiele kontrowersji i tym samym w jakimś stopniu wpływać na proces jej uchwalenia. Poza tym równolegle musi dojść do uchwalenia ustawy wprowadzającej nową Ordynacje w życie, a ta z kolei zmienia ponad 150 innych ustaw. Zatem sporo pracy, więc byłoby mile widziane uchwalenie nowej Ordynacji w ostatecznym kształcie do końca października 2019 r. Jeśli prace nad aktami uzupełniającymi zostały rozpoczęte, to szansa na wejście w życie nowej Ordynacji w palowanym terminie istnieje.
Ile czasu zajmie zapoznanie się z nią z praktycznego punktu widzenia?
Nowa Ordynacja powiela w pewnym zakresie to, co dotychczas było już uregulowane, zatem niedociągnięcia lub wątpliwości w jej stosowaniu mogą dopiero wystąpić w konkretnym stanie faktycznym. Wiadomym jest, że ustawodawca nie jest wstanie przewidzieć wszystkich sytuacji, jakie mogą mieć miejsce, szczególnie kiedy sprawy będące przedmiotem postępowania są złożone. Wówczas mogą powstać wątpliwości, jakie przepisy zastosować, od jakiego momentu liczyć terminy itp. Nawet jeśli Ordynacja zostałaby uchwalona z końcem października, to jej umiejętne stosowanie w praktyce zajmie trochę czasu. Dopiero praktyczne jej stosowanie może wskazać na kolejne niedociągnięcia i konieczność wprowadzenia zmian i miejmy nadzieję, że nie pojawią się one jeszcze przed jej wejściem w życie, jak to już czasem bywało. Obecna Ordynacja obowiązuje od 1998 roku i była nowością wobec wcześniej obowiązującej ustawy o zobowiązaniach podatkowych, gdzie w zakresie postępowań podatkowych stosowało się tą ustawę oraz kodeks postępowania administracyjnego. Zatem połączyła w sobie procedury wynikające z obu ustaw i praktyka pokazała, że nie do końca udało się stworzyć dobry produkt, a pierwsze poważne zmiany, będące efektem stosowania przepisów w praktyce – zostały już wprowadzone prawie po trzech latach obowiązywania.
Rozmowa Jacka Kowalczyka z Dorotą Borkowską-Chojnacką, doradcą w Doradztwie podatkowym
