Opodatkowanie pożyczek VAT nie dla podmiotów powiązanych?

Spór sądowy zakończony wydaniem wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 2016 r., sygn. akt II FSK 1493/14, był wynikiem decyzji o odmowie stwierdzenia nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych, umotywowanej uznaniem za nieprawidłowe stanowiska podatnika zgodnie z którym udzielenie pożyczki powiązanej spółce podlegało opodatkowaniu VAT.

Niejednokrotne i wpisane w KRS

Pożyczkobiorca stał na stanowisku, że udzielnie pożyczki, nawet jeżeli następowało jednorazowo i pożyczkodawcą był podmiot powiązany, było działalnością zarobkową, typową dla profesjonalnego świadczenia usług udzielania pożyczek. Również taki przedmiot działalności – „finansowa działalność usługowa z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych” został wpisany w KRS pożyczkodawcy. Udzielenie pożyczki powinno więc podlegać opodatkowaniu VAT i korzystać ze zwolnienia, oraz – w konsekwencji – nie podlegać PCC na mocy art. 2 pkt 4 lit. b Ustawy PCC, zgodnie z którym, co do zasady, nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z podatku od towarów i usług.

Pożyczki udzielone kilkakrotnie, ale tylko podmiotom powiązanym

Sąd ustalił, że w liście intencyjnym, którego podpisanie poprzedzało udzielenie pożyczki postanowiono, iż nadzór nad dysponowaniem środkami pieniężnymi pełnić będzie przedstawiciel pożyczkodawcy. Ponadto pożyczkodawca, w  zamian za aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w skład którego weszła m.in. przedmiotowa pożyczka oraz otrzymane w jej ramach środki pieniężne, miał otrzymać udziały w podwyższonym kapitale zakładowym pożyczkobiorcy.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że nawet okoliczność, iż dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości, nie może przesądzać o opodatkowaniu VAT bez każdorazowego ustalenia, że w odniesieniu do tej konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika. Z uwagi na to, że zarówno przedmiotowa, jak i pozostałe pożyczki udzielane przez pożyczkodawcę również zostały udzielone podmiotom powiązanym, sąd uznał, że tak nie było.

Tylko udzielanie pożyczek podmiotom niepowiązanym oznacza VAT?

NSA uznał, że skoro transakcja zawarta została w warunkach powiązań gospodarczych pomiędzy jej stronami, pożyczkodawcy nie należy w odniesieniu do niej traktować jako podatnika VAT. W uzasadnieniu podkreślono, że „dwukrotne udzielenie pożyczki, biorąc pod uwagę gospodarcze powiązanie stron, miało przede wszystkim na celu jej finansowe wsparcie Skarżącej, a nie czerpanie zysku z dodatkowej działalności w postaci usług pośrednictwa finansowego (w tym udzielania pożyczek). Równocześnie zauważyć należy, że nie wskazano, aby Pożyczkodawca udzielał jakichkolwiek pożyczek innym, poza Skarżącą, podmiotom”.

Przyjęcie takich też może być dla podatników bardzo niepokojące. We wcześniejszym orzecznictwie (np. NSA w wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r., sygn. akt I FSK 696/12) twierdzono, że jeżeli pożyczki są udzielane odpłatnie (oprocentowane) i pożyczkodawca planuje lub nawet dopuszcza, że taka czynność będzie wykonywana wielokrotnie, taka działalność podlega opodatkowaniu VAT niezależnie od tego, czy pożyczkobiorcą jest podmiot powiązany, czy nie. Komentowany wyrok temu zaprzecza.

Opodatkowanie pożyczek budzi kontrowersje w związku z przepisami o tzw. niedostatecznej kapitalizacji. Powyższy wyrok pokazuje, że również na gruncie VAT pozostaje pole do interpretacji organów podatkowych. Może być ona dla podmiotów powiązanych kosztowna. Stwierdzenie, że udzielenie pożyczki nie podlega VAT, wiąże się z koniecznością zapłaty przez pożyczkobiorcę zaległego PCC w wysokości 2% kwoty pożyczki wraz z odsetkami.