Optymalizacje podatkowe jako forma poprawy efektywności przedsiębiorstwa

Wielu przedsiębiorców rozważania o nich ogranicza do troski o zapewnienie bezpieczeństwa, czyli minimalizacji ryzyka pojawienia się nieprzewidzianych zobowiązań podatkowych czy też kar nałożonych przez urząd skarbowy. W obliczu rosnącej konkurencji i wyzwań stawianych przedsiębiorstwom pojawia się jednak potrzeba bardziej aktywnego podejścia do podatków.

Zobowiązania podatkowe to także wydatek

Wpływ podatków na sytuację finansową przesiębiorstwa można sobie uświadomić, gdy spojrzy się na ich udział w wydatkach ogółem. Jeżeli traktuje się podatki analogicznie do innych wypływów środków pieniężnych, w naturalny sposób nasuwa się pytanie, czy nie mogłyby być niższe. Zapłacone zobowiązania podatkowe, podobnie jak inne wydatki, mają wpływ na wyniki przedsiębiorstwa, jego płynność finansową, zadłużenie i w rezultacie wartość rynkową. Dlatego też poszukując rozwiązań poprawiających efektywność prowadzonej działalności, warto wziąć pod lupę również podatki.

Zakres możliwych do zastosowania rozwiązań optymalizacyjnych zależy od okoliczności i warunków brzegowych, które mogą znacząco ograniczyć lub wręcz uniemożliwić jakiekolwiek działania. Nie ulega jednak wątpliwości, że w każdej sytuacji należy rozważyć wszelkie rozwiązania możliwe do wprowadzenia. Nawet jeżeli ostatecznie okaże się, że nie sposób uzyskać jakichkolwiek oszczędności podatkowych, fakt, że wynika to z obiektywnych przesłanek lub świadomie podjętych decyzji, a nie z biernej postawy i braku wiedzy, będzie dobrze świadczył o osobach zarządzających przedsiębiorstwem. Ponadto rozważania na temat poszukiwań rozwiązań optymalizacyjnych mogą zrodzić pomysły, które zaowocują w przyszłości.

Optymalizacje podatkowe można podzielić na dwie grupy: optymalizacje pojedynczych transakcji oraz optymalizacje o charakterze systemowym, wyznaczające określoną strukturę prawnopodatkową prowadzonego biznesu.

Obniżanie podatku od dużych transakcji

Pierwsza grupa optymalizacji dotyczy najczęściej zmian własnościowych związanych ze zbyciem udziałów lub akcji, wyjściem z biznesu czy też wprowadzeniem nowego inwestora do firmy. Mogą one również wiązać się ze sprzedażą znaczących aktywów lub projektów (np. deweloperskich). Tego rodzaju transakcje generują zazwyczaj znaczące wpływy i zyski, a tym samym wysokie podatki. Nierzadko konieczność odprowadzenia prawie 1/5 zysku na rachunek urzędu skarbowego skłania do aktywnego poszukiwania rozwiązań pozwalających na obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego.

Zwłaszcza w przypadku transakcji kapitałowych pojawiają się możliwości wyboru takiego rozwiązania, które pozwoli na odroczenie zapłaty podatku, a nawet jej uniknięcie. Wystarczy wskazać chociażby transfer udziałów lub akcji do spółki o rezydencji podatkowej kraju, który stosuje zwolnienie z opodatkowania dochodów ze sprzedaży udziałów, akcji.

Mam świadomość, że w praktyce występuje wiele kwestii wymagających zbadania i weryfikacji. O ile nie jest odkryciem fakt, że dochody ze sprzedaży udziałów czy akcji są zwolnione z opodatkowania na Cyprze, Malcie, w Luksemburgu czy Holandii, o tyle nie jest to wiedza wystarczająca, by takie rozwiązanie stosować. Przed podjęciem decyzji należy dodatkowo uwzględnić zasady opodatkowania wynikające z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, a także ustalić, w jaki sposób bezpiecznie oraz bez obciążeń podatkowych transferować udziały bądź akcje do spółki zagranicznej. W praktyce dość często można spotkać bardzo dobre pomysły optymalizacyjne, nie poparte jednak równie dobrymi koncepcjami ich wdrożenia.

Przy wykorzystaniu skomplikowanych struktur optymalizacyjnych często okazuje się, że zakres czy też koszty niezbędnych działań w celu zastosowania rozwiązania optymalizacyjnego znacząco zmniejszają jego atrakcyjność. W takich sytuacjach wielu przedsiębiorców zadawać sobie pytanie dlaczego nie pomyśleli wcześniej o rozwiązaniach podatkowych. Z pewnością przygotowanie określonej struktury z pewnym wyprzedzeniem bez zbędnego pośpiechu i z dbałością o szczegóły znacznie zwiększa komfort stosowania optymalizacji oraz zmniejsza ryzyko popełnienia błędu lub wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności. Może też pozwolić na obniżenie kosztów przeprowadzenia takich działań. Dlatego bardzo cenię klientów, którzy o optymalizacji podatkowej zaczynają myśleć z dużym wyprzedzeniem, nawet pod kątem hipotetycznych transakcji.

Optymalizacje systemowe

Druga grupa optymalizacji podatkowych dotyczy samej struktury prawnopodatkowej działalności lub przedsięwzięcia. Decyzje w tym zakresie niejednokrotnie mają bardzo trwałe skutki dla efektywności biznesu. Korzystne podatkowo formuły mogą umożliwić czerpanie istotnych zysków, jednak efekty pochopnych i nieprzemyślanych decyzji niepotrzebnie narażają firmę na obciążenia i bywają trudne do naprawienia w przyszłości.

Dla zobrazowania konsekwencji wyboru struktury prawnopodatkowej warto przywołać decyzje przedsiębiorców, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Na pytanie o uzasadnienie takiego wyboru, często można usłyszeć odpowiedź: „bo tak robią wszyscy, jest poza tym najprościej i najbezpieczniej”. Niestety, rzadko wybór ten jest uzasadniony merytorycznie. O ile w fazie rozwoju biznesu forma spółki kapitałowej najczęściej nie rodzi konieczności zapłaty wyższych podatków, o tyle w momencie wypracowania zysków, które mogłyby być transferowane do właściciela spółki pojawia się problem wynikający z konieczności ich opodatkowania (przyjmując, że rozważamy sytuację przedsiębiorcy – osoby fizycznej). Jakże inaczej wyglądałaby ta sama sytuacja, gdyby działalność prowadzona była w formie spółki osobowej. Wówczas wypłata środków wspólnikowi nie podlegałaby opodatkowaniu. Wiele osób, dokonując złego wyboru na samym początku, nakłada na siebie zupełnie niepotrzebnie poważne obciążenia podatkowe pojawiające się w przyszłości. Co więcej, zmiana pierwotnej decyzji w takich okolicznościach nie jest prosta. W przypadku ewentualnego przekształcenia spółki kapitałowej w osobową, opodatkowaniu podlegać będą bowiem wypracowane, choć jeszcze niewypłacone zyski. Najczęściej koszt podatkowy takiego przekształcenia podważa zasadność jego przeprowadzenia.

Oczywiście przykład wyboru formy prawnej jest jednym z najprostszych, choć i tak niedostrzeganym sposobem optymalizacji podatkowej. Jako przeciwwagę warto wspomnieć coraz bardziej popularne struktury wykorzystujące Zamknięte Fundusze Inwestycyjne, które umożliwiają objęcie prowadzonej działalności zwolnieniem z konieczności płacenia podatku dochodowego.

Struktura oparta na Zamkniętym Funduszu Inwestycyjnym wykorzystuje zwolnienie podatkowe w zakresie podatku dochodowego, z jakiego korzysta Fundusz (zwolnienie przedmiotowe). Mając na uwadze fakt, iż spółki osobowe – jako transparentne podatkowo – nie są podatnikami (podatnikami podatku dochodowego są ich wspólnicy), łatwo dojść do źródła optymalizacji. Jeżeli bowiem wspólnikiem spółki osobowej będzie Zamknięty Fundusz Inwestycyjny, dochody uzyskiwane w ramach działalności prowadzonej przez spółkę osobową będą dochodami podatkowymi Funduszu i zostaną objęte zwolnieniem podatkowym. W przypadku grup kapitałowych można sobie wyobrazić objęcie taką strukturą całej grupy (lub części). Przy dochodach na poziomie 5 mln zł rocznie korzyści podatkowe sięgają 1 mln zł, przy dochodach 10 ml zł – zysk wynosi blisko 2 mln zł, a przy 50 mln zł – 10 mln zł itd.

Jest to efekt optymalizacji maksymalny z możliwych – całkowite wyeliminowanie podatku dochodowego. Przedsiębiorstwa funkcjonujące w ramach takiej struktury zyskują dodatkowe 19% realizowanych zysków, które mogą przeznaczyć na inwestycje, zmniejszenie zadłużenia, przejęcia konkurentów czy też na obniżenie cen. Prezentując taką perspektywę, chyba nikogo nie muszę przekonywać, że optymalizacja podatkowa może mieć istotny wpływ na efektywność prowadzonego biznesu.