Patrząc z perspektywy audytora – choć stwierdzenie to jest zapewne prawdziwe nie tylko wśród biegłych rewidentów – rachunek przepływów pieniężnych, znany także pod swoją angielską nazwą cash flow, jest postrzegany jako biedniejszy kuzyn rachunku zysków i strat, a już z całą pewnością daleko mu do rangi i powagi bilansu. Czy słusznie? Obowiązek sporządzania tego elementu sprawozdania finansowego został wprowadzony do polskiej sprawozdawczości finansowej w roku 1995 wraz z uchwaleniem ustawy o rachunkowości. Od tego czasu minęło 18 lat. Czy rozumiemy już rolę jaką pełni to sprawozdanie? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, jak istotne niesie ze sobą informacje?
W opublikowanej w 1992 roku książce zatytułowanej „Accounting for Growth” Terry Smith napisał: „Aktualnie jest już rzeczą oczywistą, że zyski mogą być efektem kreatywnej księgowości, ale wykreowanie przepływów pieniężnych jest niemożliwe. Co więcej, zyski zależą od czyichś opinii (albo wymogów „prawdziwego i rzetelnego obrazu”), podczas gdy gotówka pozostaje faktem. Na dodatek gotówka jest ważniejsza niż zyski – to ona umożliwia wypłatę dywidendy, i to brak wystarczających środków pieniężnych, a nie zysków, jest przyczyną bankructw”.
Według MSR 7 „Sprawozdanie z przepływów pieniężnych” informacje dotyczące przepływów pieniężnych w jednostce są użyteczne, ponieważ dostarczają użytkownikom sprawozdań finansowych podstaw do dokonania oceny zdolności jednostki do generowania środków pieniężnych oraz określenia potrzeb jednostki w zakresie wykorzystania tych środków. Decyzje ekonomiczne podejmowane przez użytkowników sprawozdań finansowych wymagają oceny zdolności jednostki w tych właśnie obszarach.
Sprawdź Audyt Grant Thornton
Sprawozdanie z przepływów pieniężnych w połączeniu z pozostałymi elementami sprawozdania finansowego dostarcza informacji, które umożliwiają użytkownikom dokonanie oceny zmian w aktywach netto jednostki, jej struktury finansowej (w tym płynności i wypłacalności) oraz zdolności jednostki do wpływania na wysokość i czas przepływów pieniężnych w odpowiedzi na zmieniające się okoliczności i pojawiające się możliwości. Informacje na temat przepływów pieniężnych za miniony okres wykorzystuje się często jako wskaźnik wysokości, czasu oraz pewności wystąpienia przyszłych przepływów pieniężnych.
Rachunek przepływów pieniężnych prezentuje informacje w podziale na działalność operacyjną, inwestycyjną oraz finansową. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej pochodzą przede wszystkim z podstawowej i przynoszącej przychody działalności jednostki. Kwota przepływów z tej działalności stanowi główny wskaźnik określający stopień, w jakim działalność operacyjna jednostki – bez korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania – generuje środki pieniężne wystarczające do spłaty pożyczek, utrzymania zdolności jednostki do prowadzenia działalności, wypłaty dywidend oraz dokonywania nowych inwestycji. Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej wskazują na zakres poniesionych nakładów mających służyć generowaniu dochodów, np. płatności pieniężne w celu nabycia rzeczowych aktywów trwałych czy wydatki w celu nabycia udziałów w innych jednostkach. Informacje o przepływach pieniężnych z działalności finansowej są ważne ze względu na ich użyteczność przy prognozowaniu roszczeń co do przyszłych przepływów pieniężnych ze strony podmiotów finansujących jednostkę. Przykładami takich przepływów mogą być: wpływy z emisji akcji czy obligacji, zaciągnięcia kredytów, wydatki związane ze spłatą pożyczonych kwot.
Jak widać, informacje prezentowane w rachunku przepływów pieniężnych mogą się okazać bardzo przydatne dla niemal każdego użytkownika sprawozdania finansowego. Skąd więc bierze się postrzeganie tego elementu sprawozdania jako mniej istotnego? Oprócz głęboko zakorzenionych tradycji księgowych nasuwają się przynajmniej dwie odpowiedzi. Pierwsza z nich dotyka zasadniczego celu działania przedsiębiorstw, którą nie jest przecież pomnażanie gotówki, ale wzrost ich wartości realizowany głównie za sprawą regularnego osiągania zysków oraz zwiększania przyszłych możliwości przedsiębiorstw w tym zakresie. Druga z nich opiera się na założeniu, że informacje, które powinny znaleźć się w rachunku przepływów pieniężnych, sprawny finansista wyczyta pośrednio z bilansu, rachunku zysków i strat oraz not zawartych w informacji dodatkowej.
Mimo tego, doświadczony odbiorca sprawozdań finansowych nie powinien pozwalać sobie na pomijanie tego sprawozdania, ponieważ uzyskane z niego informacje mogą wpłynąć na zmianę podjętych wcześniej decyzji. Doświadczenia, których dostarcza aktualne spowolnienie gospodarcze wskazuje, że analiza sytuacji finansowej spółek wyłącznie na podstawie wyników finansowych może być myląca i dawać złudne poczucie, że są one w stanie kontynuować swą działalność bez przeszkód. Skutki zatorów płatniczych w obrocie gospodarczym prędzej zostaną uwidocznione w rachunku przepływów pieniężnych aniżeli w statycznym bilansie.
