Sukces sukcesji. Część 3.

Czy wiesz, jaka jest wartość rynkowa Twojej firmy?

Jestem przekonany, że większość rodzinnych przedsiębiorców nie wie i nawet się nad tym nie zastanawia. Dlaczego? Po co znać wartość firmy, skoro nie zamierzam jej sprzedawać? – odpowie niemal każdy przedsiębiorca. Inni zapytają – po co wydawać pieniądze na przygotowanie profesjonalnej wyceny, skoro i tak to ewentualny nabywca wyznaczy cenę rynkową? Nie można się z tymi stwierdzeniami nie zgodzić, choć postawienie tezy, że żadna wycena nie pokazuje wartości rynkowej, jest pewnym nadużyciem, co wyjaśnię w dalszej części tekstu.

Czy warto poznać wartość własnej firmy? W mojej ocenie – tak. Wiedza o wartości własnej firmy pozwala na inne spojrzenie na biznes, na przeszłość i przyszłość tego biznesu.

W swojej praktyce zawodowej często mam do czynienia z transakcjami (np. optymalizacje podatkowe, sprzedaż podmiotów, restrukturyzacje grup kapitałowych), w których konieczne jest posługiwanie się wartością firmy. Prezentacja wyników wycen właścicielom firm prowadzi do ciekawych obserwacji. Okazuje się, że właściciele, którzy nie rozważają możliwości sprzedaży firmy, którzy są bardzo zaangażowani w jej rozwój i snują długoterminowe plany, zwykle nie doceniają wartości własnej firmy, a  wycena często przerasta ich wyobrażenia. Natomiast, w przypadku właścicieli, którzy rozważają sprzedaż firmy w krótkim okresie czasu , ich wyobrażenie o wartości firmy znacznie przekracza kwoty możliwe do uzyskania na rynku. Właściciele, planując zbycie firmy, mają tendencję do szacowania wartości w oparciu o oczekiwane korzyści, które chcieliby osiągnąć. Często nie mogą pogodzić się z kwotami, które wynikają z rzeczywistych cyfr prezentujących firmę.

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku planowania sprzedaży, profesjonalnie przygotowana wycena firmy zazwyczaj prezentuje kwotę zbliżoną do tej, jaką mogą zaoferować potencjalni inwestorzy. Inwestorzy bowiem również dokonują wycen przed przystąpieniem do negocjacji i najczęściej stosują te same metody wyceny.

Jednakże budowanie wartości firmy to nie tylko droga do jej potencjalnej sprzedaży, choć takiego scenariusza nigdy nie należy wykluczać. To droga do przeprowadzenia sukcesji na warunkach właściciela, na podmiocie stabilnym finansowo, gwarantującym emeryturę właścicielowi i perspektywy rozwoju sukcesorom. Nie należy przy tym wykluczać przekazania biznesu sukcesorom w zamian za częściową lub całkowitą zapłatę. W Polsce kwestia zapłaty przez sukcesorów za biznes otrzymywany od rodziców jest ciągle tematem tabu. Jednak takie rozwiązanie może okazać się jedyną możliwością, w sytuacji gdy w trakcie prowadzenia biznesu seniorzy nie zgromadzili środków na godziwe życie na emeryturze. W takim przypadku musieliby albo nadal prowadzić biznes, aby generować środki na bieżące utrzymanie, albo spieniężyć firmę. Odpłatne lub częściowo odpłatne przekazanie firmy następcom jest alternatywą do takich rozwiązań.

Budowanie wartości firmy ma również inne znaczenie. Prowadzisz firmę. Czy zastanawiasz się, co chcesz osiągnąć w średnim i długim okresie czasu? Czy może koncentrujesz się na ciągłym rozwiązywaniu bieżących problemów i nie myślisz o tym, jak Twoja firma ma wyglądać za 5 – 10 lat? Firma nie może rozwinąć się ponadprzeciętnie, jeżeli właściciel nie ma długoterminowej wizji i celów, do których zmierza.

Grant Thornton proponuje – działaj tak, aby budować wartość firmy w długim okresie czasu. Jeżeli postawisz sobie jasny cel i podporządkujesz mu wszelkie działania, masz dużo większe szanse na osiągnięcie sukcesu.

Budowanie wartości firmy

Planowanie sukcesji rzadko bywa najwyższym priorytetem dla przedsiębiorców. Znacznie częściej właściciele prywatnych firm koncentrują się na działaniach krótkoterminowych, zapewniających przetrwanie ich biznesu w najbliższej przyszłości. Jakkolwiek w pewnych sytuacjach takie podejście wydaje się logicznym posunięciem, w gruncie rzeczy stawia prywatne przedsiębiorstwa w trudnej i niepewnej sytuacji wobec przyszłości.

Plan krótkoterminowy to zdecydowanie za mało. Należy również, a raczej przede wszystkim, stworzyć podstawy dla długoterminowego wzrostu przedsiębiorstwa poprzez zwiększanie jego wartości. I to niezależnie od tego, jakie plany w zakresie sukcesji biznesu posiada jego właściciel, a nawet wtedy, gdy takich planów jeszcze nie posiada. Stworzenie zrównoważonego modelu biznesowego, podporządkowanego długookresowej wizji, może bowiem pomóc w realizacji szerokiej gamy celów biznesowych i osobistych – poczynając od maksymalizacji ceny sprzedaży firmy, poprzez zmniejszenie podatków i stworzenie możliwości objęcia udziałów/ akcji dla kluczowych pracowników, a kończąc na utrzymaniu bieżącej kontroli nad biznesem, podziale przyszłych zysków czy pozostawieniu trwałego dziedzictwa kolejnym pokoleniom.

Zwiększenie wartości biznesu odgrywa kluczową rolę w planowaniu sukcesji. Aby opracować efektywną podatkowo strategię wyjścia, przygotować mechanizm finansowania dla sukcesorów, uzasadnić przyszłe prognozy przepływów pieniężnych lub zmaksymalizować dochód ze sprzedaży, należy ustalić wartość firmy.

Jak ustalić tę magiczną wartość?

Wydawałoby się, że ze względu na fundamentalne znaczenie wartości firmy dla procesu podejmowania decyzji strategicznych i planowania sukcesji, każdy właściciel w dowolnym momencie czasu będzie znał wartość swojej firmy. Nic bardziej mylnego. Proces wyceny wartości przedsiębiorstwa jest bowiem w tym samym stopniu matematyką, co sztuką.

Metody wyceny przedsiębiorstwa, dobierane indywidualnie, w zależności od celu i przedmiotu wyceny.

Z matematycznego punktu widzenia, w procesie ustalania wartości przedsiębiorstwa wykorzystuje się wiele różnych metod. Metody dochodowe pozwalają określić obecną wartość firmy na podstawie prognozowanych przepływów pieniężnych. Z kolei, metody majątkowe za podstawę określenia wartości firmy przyjmują jej majątek (wartość rynkową aktywów firmy pomniejszoną o zobowiązania). Istnieją również metody porównawcze, które polegają na określeniu wartości przedsiębiorstwa przez porównanie go z innymi spółkami z branży, już wycenionymi przez rynek (porównujemy do spółek notowanych na giełdzie albo do wartości transakcji jakie dokonywane były na rynku). Istnieją również metody mieszane, które stanowią połączenie wszystkich lub wybranych spośród wcześniej wymienionych metod i biorą pod uwagę szereg czynników, w tym:

• dotychczasową historię finansową firmy i prognozy biznesowe,
• trendy w branży i na rynku,
• strukturę zarządzania i kompetencje kadry zarządzającej,
• rzeczowe aktywa trwałe, w tym nieruchomości,
• wartości niematerialne i prawne, w tym „goodwill”, relacje z dostawcami, rozpoznawalność marki, patenty i znaki towarowe, opatentowane technologie, itp.

Co ciekawe, każda z wyżej przedstawionych metod wyceny może ustalić inną wartość tej samej firmy i każda z tych wartości będzie prawidłowa.

Dalej pojawia się miejsce na „sztukę” – wartość przedsiębiorstwa należy przekształcić w cenę, którą rynek będzie w stanie zaakceptować, tak by potencjalni nabywca i sprzedawca osiągnęli wzajemne porozumienie i satysfakcję. Czy jest to możliwe?

Jeśli planujesz sprzedać swój biznes, będziesz dążył do uzyskania maksymalnie wysokiej ceny sprzedaży. Zamiast skupiać się na prezentacji historycznych danych finansowych, powinieneś dodatkowo przedstawić przekonującą wizję rozwoju i prognozę przyszłych wyników firmy pod nowymi sterami. Na Twoją korzyść z pewnością będzie przemawiać konkurencja wśród potencjalnych nabywców oraz ich chęć wygranej w procesie ofertowania. Umiejętne podejście do procesu sprzedaży może spowodować, że w efekcie uzyskana cena sprzedaży będzie znacznie wyższa niż wartość firmy wynikająca z matematycznych obliczeń.

Z kolei, gdy planujesz przekazać biznes odpłatnie lub częściowo odpłatnie członkom rodziny lub odpłatnie dotychczasowym pracownikom, warto sporządzić wycenę, która w realny sposób odzwierciedli możliwości firmy i potencjalnych sukcesorów. Zbyt wysoka wartość może w negatywny sposób wpłynąć na zdolność sukcesorów do zapłaty za przejmowany biznes, a zbyt niska może pozostawić obecnych właścicieli firmy bez wystarczających przepływów pieniężnych w przyszłości (emerytury).

Istnieją właściciele, którzy do tego stopnia cenią trwałość firmy i satysfakcję kluczowych pracowników, że są skłonni zaakceptować niższą emeryturę. Inni dążą do utrzymania kontroli rodzinnej kosztem utraty bardziej wykwalifikowanych sukcesorów zewnętrznych (np. kluczowych pracowników, których można związać z firmą przyznając im udział we własności firmy), co z kolei może mieć negatywny wpływ na długoterminową wartość i rentowność przedsiębiorstwa.

Właściciele prywatnych firm powinni myśleć o posiadanym biznesie w taki sam sposób jak o każdej innej inwestycji, maksymalizując jego wartość. Powinni wiedzieć, jakie czynniki wpływają na wartość ich biznesu, zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie czasu oraz podejmować działania w celu zwiększenia rentowności przedsiębiorstwa oraz zachowania/ zwiększenia jego wartości. Działania te mogą obejmować uporządkowanie finansów, dobór odpowiedniej kadry zarządzającej, cięcia w kosztach, wzmocnienie procesów wewnętrznych, wprowadzenie nowych produktów, ekspansję na nowe rynki lub inwestycje w inne strategie mające na celu rozwój firmy, wzrost zysków i sprzedaży. Każde z nich jest ważne, niezależnie od założonych w procesie sukcesji celów strategicznych.

Zrozumienie czynników wpływających na wartość biznesu kluczowym elementem procesu

Kluczowym elementem każdego procesu strategicznego jest zrozumienie czynników wpływających na wartość biznesu. Właściwie zidentyfikowane i zarządzane, mogą pomóc poprawić przepływy pieniężne, przyciągnąć kapitał inwestycyjny, czy odróżnić się od konkurencji. Ponieważ działania te mogą zmienić wartość biznesową w stosunkowo krótkim okresie czasu, konieczne jest, by właściciele prywatnych przedsiębiorstw doskonale znali czynniki, które mają wpływ na wartość firmy. Do czynników tych należy zaliczyć przede wszystkim następujące czynniki:

Historia firmy: Wartość firmy zależy od jej historycznych wzrostów, sprzedaży i rentowności. Zmienia się również w zależności od przepływów pieniężnych w firmie oraz marży zysku w stosunku do innych przedsiębiorstw z branży.

Czynniki rynkowe: Na wartość Twojego biznesu wpływa branża/ sektor, w którym operujesz oraz zdolność do skutecznego konkurowania z innymi i powiększania udziału w rynku.

Propozycja wartości: Kolejnym czynnikiem oddziałującym na wartość firmy jest unikalna propozycja wartości, którą oferujesz swoim odbiorcom, która odróżnia Cię od konkurencji.

Unikalne aktywa / własność intelektualna: Organizacje posiadające ugruntowaną markę, patenty i/ lub własne technologie lub unikalne procesy, mogą wykorzystać je do zwiększenia wartości biznesowej.

Model biznesowy: Silne, sprawdzone i możliwe do zaimplementowania modele biznesowe przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka prowadzonej działalności i – w konsekwencji – zwiększenia wartości przedsiębiorstwa.

Kadra zarządzająca i systemy zarządzania: Efektywne systemy zarządzania oraz silna i zaangażowana kadra zarządzająca to kolejne kluczowe elementy mające wpływ na wartość biznesu.

Aby wzmocnić wymienione wyżej wartości i – w konsekwencji zwiększyć wartość biznesu – prywatne przedsiębiorstwa muszą znaleźć sposób na zwiększenie przepływów pieniężnych przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka. Samo planowanie sukcesji należy rozpocząć co najmniej z kilkuletnim wyprzedzeniem. Nie ma co czekać na rok wyjątkowych zysków lub rok słabych wyników. Wyjście z biznesu należy zaplanować możliwie wcześnie, jeśli właściciel chce to zrobić na swoich warunkach i pod swoją kontrolą.