Nowelizacja ustawy o rachunkowości obowiązująca od 2016 roku wprowadziła między innymi zmiany w zakresie rozliczania wartości firmy oraz kosztów zakończonych prac rozwojowych, które dotychczas należało rozliczać w ciągu pięciu lat.
Nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadziła nowe zasady rozliczania kosztów zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, zaliczonych do wartości niematerialnych i prawnych. Obecnie odpisuje się te koszty przez okres ekonomicznej użyteczności. Tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy nie można wiarygodnie oszacować tego okresu, odpisów dokonuje się, tak jak wcześniej nie dłużej niż przez 5 lat. Zmiana wydaje się zasadna ponieważ czasami jednostki ponosiły wysokie nakłady na prace rozwojowe i musiały je amortyzować właśnie w okresie pięcioletnim. Po nowelizacji można amortyzować tego rodzaju wydatki przez okres faktycznej ekonomicznej użyteczności .
Podobnie, zmianie uległy przepisy dotyczące dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości firmy powstałej przy połączeniu spółek. Poprzednie regulacje nakazywały rozliczanie jej w okresie 5 lat lub w uzasadnionych przypadkach 20 lat. Po zmianie przepisów czas dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy odpowiada okresowi jej ekonomicznej użyteczności co w praktyce oznacza, że wartość firmy będzie można amortyzować przez okres nawet dłuższy niż 20 lat. W przypadku, kiedy nie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej użyteczności, okres amortyzacji nie może być dłuższy niż 5 lat. Tak samo, jak wcześniej odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza do pozostałych kosztów operacyjnych.
Sprawdź Audyt Grant Thornton
Ustalenie okresu ekonomicznej użyteczności jest szacunkiem, a tym samym wartości szacunkowe są przybliżeniami zawierającymi w sobie element subiektywnego osądu osób zarządzających jednostką. W związku z tym niezmiernie ważne jest zapewnienie odpowiednich procedur kalkulowania i weryfikacji szacowanych pozycji, co powinno zostać opisane w polityce rachunkowości.
Warto przy okazji przypomnieć, co należy m. in. wziąć pod uwagę określając długość okresu użytkowania składnika wartości niematerialnych, jakimi są wartość firmy i prace rozwojowe:
- oczekiwane wykorzystanie składnika aktywów przez jednostkę gospodarczą, w tym przewidywany okres działalności przejętego przedsiębiorstwa;
- szacowany okres zatrudnienia kluczowych pracowników przedsięwzięcia lub efektywność zarządzania przejętym przedsięwzięciem pod nowym zarządem;
- przewidywane działania aktualnych i potencjalnych konkurentów;
- okres sprawowania kontroli nad składnikiem aktywów oraz ograniczenia prawne i ograniczenia do nich podobne odnoszące się do użytkowania składnika aktywów;
- typowe cykle produkcyjne dla danego składnika aktywów;
- utratę przydatności z przyczyn natury technicznej, technologicznej lub innej;
- stabilność branży, w której dany składnik aktywów jest wykorzystywany i zmiany popytu na produkty wytwarzane lub usługi świadczone z zastosowaniem tego składnika aktywów;
- to, czy okres użytkowania składnika aktywów jest zależny od okresu użytkowania innych aktywów jednostki gospodarczej.
Należy również pamiętać, że ustawa o rachunkowości zobowiązuje jednostki do okresowej weryfikacji poprawności ustalonych okresów i stawek amortyzacyjnych. W praktyce oznacza to zarówno zwiększenie rocznej stawki amortyzacyjnej – w przypadku uznania , że ustalony pierwotnie okres ekonomicznej użyteczności był zbyt długi – jaki i jej zmniejszenie – jeżeli się okaże, że wstępnie ustalony okres ekonomicznej użyteczności jest zbyt krótki.
Zmiany w przyjętych stawkach amortyzacji mają charakter zmian w wartościach szacunkowych, a więc korekty mają wpływ na bieżący okres, jak i przyszłe okresy. Korekcie nie będą podlegały dane porównawcze za poprzednie okresy sprawozdawcze.
Natomiast można spotkać się z interpretacją, że implementując zmianę ustawy o rachunkowości w 2016 roku w zakresie amortyzacji wartości firmy i prac rozwojowych, przejście z rozliczenia kosztów wg sztywno ustalonej zasady na szacunkowy ekonomiczny okres użyteczności jest zmianą polityki rachunkowości i przy takim podejściu należałoby skorygować dane porównawcze. W takiej sytuacji problematycznym może być retrospektywne ustalenie okresu amortyzacji, jaki jednostka powinna przyjąć kilka lat wcześniej na moment przyjęcia do użytkowania zakończonych prac rozwojowych czy wartości firmy bazując na wiedzy sprzed lat, z pominięciem wiedzy nabytej w okresach późniejszych.
