Do końca 2014 r. zwrot świadczenia wzajemnego w formie rzeczowej był neutralny podatkowo

Zgodnie z art. 453 Kodeksu cywilnego nie ma przeszkód, aby dłużnik zwolnił się, za zgodą wierzyciela, z zobowiązania, poprzez spełnienie innego świadczenia (wtórnego), zamiast pierwotnego – zobowiązanie pierwotne wówczas wygasa. Jest to świadczenie w miejsce wypełnienia zwane datio in solutum.

Spółka planowała przenieść na osoby fizyczne składającą się m.in. z nieruchomości wraz z umowami oraz pracownikami, zorganizowaną część przedsiębiorstwa w ramach spłaty długu. Powołując się na przepisy art. 12 ust. 3 i art. 14 ust. 1 Ustawy CIT, argumentowała, że wydanie w taki sposób przedsiębiorstwa nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu. Powołała się też na orzecznictwo w tym zakresie, m.in. na wyrok WSA we Wrocławiu z 25.02.2014 r. sygn. akt I SA/Wr 1941/13.

Minister nieugięty

Organ wydający interpretację nie zgodził się z takim stanowiskiem, uzasadniając, że „odpłatne zbycie, o którym mowa w art. 14 Ustawy CIT, to zarówno klasyczna sprzedaż, czyli zobowiązanie się zbywcy do przeniesienia na nabywcę prawa własności rzeczy lub prawa majątkowego w zamian za zobowiązanie się nabywcy do zapłaty ceny ustalonej przez strony w umowie, jak i czynności prawne o podobnym charakterze ( zamiana inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych). W szczególności, organ wskazał że ustawodawca posługując się terminem „wartość wyrażona w cenie” nie przesądził o dopuszczalnej formie zapłaty tej należności. Może ona w ocenie organu nastąpić zarówno w pieniądzu, jak i w innej postaci, np. w formie zwolnienia zbywającego z ciążących na nim zobowiązań wobec nabywcy lub przeniesienia na niego prawa własności rzeczy. Każde z wymienionych rozwiązań będzie prowadziło w ocenie organu do uiszczenia „ceny” zbywanej rzeczy lub prawa majątkowego.” Dlatego też zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa w związku ze skorzystaniem z instytucji datio in solutum należy traktować na równi ze zbyciem tej zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Linia orzecznicza ugruntowana

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie – orzeczeniem z 4.08.2015 r. sygn. akt I SA/Rz 559/15 – rozpatrując skargę Spółki stanął po stronie Spółki.

W opinii Sądu, przeniesienie własności nieruchomości w celu spełnienia przez Spółkę innego świadczenia nie spowodowało powstania żadnego przysporzenia majątkowego. Przeniesienie własności nieruchomości miało jedynie na celu zwolnienie się Spółki z zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia. Skoro spłata długu nie rodzi po stronie Spółki przysporzenia, to spełnienie świadczenia rzeczowego w celu spłaty długu także nie rodzi po stronie Spółki przysporzenia. Sąd wskazał, że zwrot świadczenia wzajemnego w formie rzeczowej w stanie prawnym obowiązującym do końca 2014 r. jest neutralny podatkowo i takie stanowisko wpisuje się w jednolite w tym zakresie orzecznictwo.

Uwaga na zmianę przepisów po 1 stycznia 2015 r.

Jak słusznie wskazał Sąd, od 1 stycznia 2015 r. obowiązuje art. 14a Ustawy CIT, wprowadzony ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. zmieniającą ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1328). Zgodnie z nowym przepisem, w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości lub w części zobowiązanie, w tym z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), dywidendy, umorzenia albo zbycia w celu umorzenia udziałów (akcji), przychodem takiego podatnika jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia. Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego. Przepisy art. 14 ust. 1-3 stosuje się odpowiednio.

Nie jest to doprecyzowanie przepisu

Przedmiotowy wyrok stanowi potwierdzenie, że do końca 2014 r. skorzystanie z instytucji datio in solutum nie wiązało się z powstaniem przychodu. Trudno zatem zgodzić się z uzasadnieniem do projektu ustawy, którym wprowadzono przepis art. 14a, że „dodana została nowa jednostka redakcyjna precyzująca skutki uregulowania przez dłużnika zobowiązania w formie niepieniężnej (w naturze).”