Od 1 lipca 2015 r. obowiązują zmiany w Ustawie VAT w zakresie odwrotnego obciążenia. Od tej daty, dla zastosowania tego mechanizmu istotnym jest, aby zarówno nabywca, jak i odbiorca byli czynnymi podatnikami VAT, a dostarczane towary nie podlegały zwolnieniu od podatku VAT (nie należały do kategorii „towary używane”).
Nowością w zakresie odwrotnego obciążenia jest objęcie tą zasadą dostaw komputerów przenośnych (tablety, notebooki, laptopy), konsol do gier i innych urządzeń do gier zręcznościowych oraz telefonów komórkowych, w tym smartfonów, jak również określenie kwotowe (20.000 zł) wartości transakcji zakupu tych towarów, skutkujące zastosowaniem odwrotnego obciążenia – jako jednolitej gospodarczo transakcji.
Ustawodawca zdefiniował ją, jako transakcję obejmującą umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw ww. towarów, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy. Za tego typu transakcję należy uznać również transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami wymienionymi.
Omówienie zmian
Na stronach Ministerstwa Finansów ukazał się dokument omawiający wprowadzone zmiany oraz przedstawiono szereg przykładów, kiedy transakcję należy uznać za jednolitą.
Jako podstawowy wyznacznik jednolitej gospodarczo transakcji wskazano umowę, nawet gdy obejmuje więcej niż jedną dostawę, zamówienie lub fakturę. Wyjątkiem od tej zasady (jak wskazuje autor opracowania – wyjątek interpretowany zawężająco) jest kilka umów realizowanych w krótkich odstępach czasowych – uznane jako odbiegające od typowych zachowań. W opracowaniu wskazano przykłady jednolitych gospodarczo transakcji (a więc przekraczających wartość 20 000 zł):
„I. Przedmiotem zawartej umowy sprzedaży jest 10 szt. telefonów komórkowych po 2 500 zł każdy (1 umowa – 1 dostawa)
II. Przedmiotem zawartej umowy jest dostawa 10 szt. tabletów po 1 500 zł każdy oraz 15 szt. smartfonów po 800 zł każdy (1 umowa – 1 dostawa)
III. Zawarta umowa sprzedaży dotyczy dostawy 15 szt. laptopów po 2 000 zł każdy. Laptopy będą dostarczane nabywcy w transzach po 5 szt. przez 3 kolejne miesiące (1 umowa – 3 dostawy)
IV. Zawarta umowa o współpracy przewiduje dostawy telefonów komórkowych w 2016 r. na łączną kwotę 80 000 zł. Telefony będą dostarczane nabywcy stosownie do składanych przez niego zamówień (1 umowa – wiele zamówień)
V. Zawarta umowa sprzedaży dotyczy laptopów o łącznej wartości 19 500 zł. Kolejne takie umowy (o wartości zamówionych laptopów 19 500 zł) zawierane są z dużą częstotliwością – nabywca odwiedza sklep sprzedawcy kilka razy jednego dnia lub też przez kilka następnych dni.
- sprzedawca powinien taką sytuację zidentyfikować jako odbiegającą od typowych dla obrotu przedmiotowymi towarami → jednolita gospodarczo transakcja obejmująca więcej niż jedną umowę
- jeśli rozliczenie poprzedniej dostawy w ramach jednolitej gospodarczo transakcji zostało dokonane na zasadach ogólnych, to wymaga ono skorygowania”
Wskazano także przykłady dla transakcji nie spełniających definicji jednolitej gospodarczo transakcji, jak również kiedy należy dokonać korekty w zakresie podmiotu zobowiązanego do wykazania obowiązku podatkowego.
Decyzja o rozliczeniu na zasadach odwrotnego obciążenia
Z uwagi na to, że to zasadniczo na sprzedawcy ciąży obowiązek prawidłowego rozpoznania, czy transakcję należy rozliczyć na zasadach odwrotnego obciążenia, bowiem to sprzedawca ponosi konsekwencje nieprawidłowego rozliczenia podatku, jeśli okaże się, że nabywca nie spełnia przesłanek uprawniających go do rozliczenia podatku, w opracowaniu wskazano na minimum czynności, jakie powinny zostać podjęte przez sprzedawcę, mianowicie:
- sprawdzenie statusu podatkowego nabywcy – np. sprawdzenie w bazie podatników VAT czynnych on-line (www.portalpodatkowy.mf.gov.pl) lub potwierdzenie tego statusu przez naczelnika urzędu skarbowego (art. 96 ust. 13 ustawy o VAT) ,
- sprawdzenie, czy osoba fizyczna składająca zamówienie w imieniu podatnika jest do tego upoważniona – w tym zakresie przydatna może być analiza Krajowego Rejestru Sądowego bądź też przedstawionych przez tę osobę stosownych dokumentów,
- przyjęcie należności za realizowaną transakcję przy użyciu instrumentu płatniczego umożliwiającego identyfikację osoby uiszczającej tę należność, przy czym ochrona sprzedawcy nie obejmuje sytuacji, gdy on sam współuczestniczy w oszustwie podatkowym.
Przypominamy, że wpłata zaliczki na poczet dostaw tego typu towarów przed 1 lipca 2015 r. nie zwalnia z obowiązku analizy, czy dostawa realizowana po tej dacie podlega mechanizmowi odwrotnego obciążenia.
