25 lutego 2014 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie, w jakim stanowi podstawę utraty prawa do zasiłku chorobowego ubezpieczonego, który w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową, uzyskując wynagrodzenie przekraczające minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę, jest zgodny z Konstytucją.
Zdarza się dość często, że przebywający na zwolnieniu lekarskim pracownicy wykonują pracę zarobkową. Zgodnie zaś z art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 159; dalej: ustawa zasiłkowa) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
We wskazanym wyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny uznał, że powyższy przepis jest zgodny z Konstytucją. Prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67 konstytucji) dotyczy osób, które nie są zdolne bądź też nie mogą pracować, a przez to nie są w stanie same zdobywać w ten sposób środków na swoje utrzymanie. Jak wskazał TK, funkcją zabezpieczenia społecznego jest zapewnienie zastępczego finansowania w sytuacji utraty wynagrodzenia z tytułu wykonywanej pracy.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że obowiązująca konstrukcja zasiłku chorobowego odpowiada wymaganiom, jakie przed ustawodawcą stawia art. 67 ust. 1 Konstytucji. Istotą gwarancji przewidzianych w tym przepisie Konstytucji jest przyznanie świadczenia obywatelom niezdolnym do pracy, a przez to niemającym możliwości samodzielnego zarobkowania.
Jeżeli mimo pozostawania na zwolnieniu lekarskim pracownik wykonuje pracę, stanowiącą źródło jego dochodu, wówczas – niezależnie od charakteru tej aktywności zawodowej – brak jest konstytucyjnego uzasadnienia dla udzielania pomocy finansowej takiej osobie przez całe społeczeństwo. Przesłanką realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego jest brak środków utrzymania obywateli niezdolnych do pracy m.in. ze względu na chorobę. Nie ma natomiast bezpośredniego związku między realizacją ewentualnych celów zdrowotnych – nawet w świetle art. 68 ust. 1 Konstytucji – a pozbawieniem świadczenia chorobowego, będącego elementem solidarnościowego systemu zabezpieczenia społecznego.
Należy także dodać, iż art. 17 ustawy zasiłkowej może być podstawą kontrolowania przez organy ZUS pobierających zasiłki chorobowe pracowników. Jeśli okaże się, że wykonują pracę w czasie zwolnienia lekarskiego, mogą być zobowiązani do zwrócenia „chorobowego”.
