Samozatrudnienie a kwestie zobowiązań wobec ZUS-u

Wysokość składek ZUS w przypadku osób samozatrudnionych

W przypadku osób samozatrudnionych wysokość składek odprowadzanych do ZUS-u będzie niższa, niż ma to miejsce w ramach pracy na etacie. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę wiąże się z koniecznością odprowadzania składek do ZUS-u, których wysokość uzależniona jest od uzyskanych w danym miesiącu przychodów. Osoby prowadzące działalność gospodarczą opłacają składki na ubezpieczenie społeczne od zadeklarowanej przez siebie podstawy, która nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego w celu ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Szczególnie uprzywilejowani w tym zakresie są nowi  przedsiębiorcy, którzy przez okres 24 miesięcy mogą opłacać tzw. ‘mały ZUS’. Płacą oni składki na preferencyjnych warunkach, tj. ich minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż istnieje kilka wyjątków w tym zakresie. Z możliwości opłacania ‘małego ZUS-u’ wykluczeni są:

• przedsiębiorcy, którzy w okresie 2 lat przed rozpoczęciem prowadzenia pozarolniczej działalności prowadzili inną pozarolniczą działalność;
• współpracują z byłym pracodawcą, dla którego w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywali czynności, które będą wchodziły w zakres ich bieżącej działalności gospodarczej.

Ostatnie zastrzeżenie dotyczy nie tylko momentu zakładania własnej działalności gospodarczej, ale całego okresu 24 miesięcy, podczas których samozatrudniony jest uprawniony do opłacania składek od niższej podstawy. Oznacza to, że w momencie gdy osoba prowadząca własną działalność gospodarczą zaczęłaby współpracę z byłym pracodawcą utraci możliwość opłacania ‘małego ZUS-u’, a ponownie uzyska ją po zaprzestaniu współpracy pod warunkiem, iż nie upłynął okres wspomnianych 24 miesięcy. Kolejnymi grupy nieuprawnionymi do korzystania z preferencji w zakresie opłacania niższych składek do ZUS-u są:

• twórcy i artyści
• osoby prowadzące działalność w ramach wolnego zawodu;
• wspólnicy jednoosobowej spółki z o. o., spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
• osoby prowadzące publiczną/ niepubliczną szkołę lub przedszkole na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Osoby samozatrudnione są zobligowane do opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, zdrowotne, wypadkowe oraz Fundusz Pracy. Z obowiązku opłacania składki emerytalnej i rentowej zwolnieni są przedsiębiorcy posiadający prawo do emerytury  oraz objęci obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym z tytułu stosunku pracy w przypadku, gdy uzyskują z tego tytułu minimalne wynagrodzenie. Opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Prowadząc własną działalność gospodarczą warto jednak zainwestować w opłacanie tej składki, gdyż daje ona prawo do korzystania ze świadczeń takich jak zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy oraz świadczenie rehabilitacyjne. Istotne jest, iż decydując się na opłacanie składki na ubezpieczenie chorobowe nie trzeba tego robić w momencie rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, ale można do niego przystąpić w dowolnym momencie. Objęcie ubezpieczeniem chorobowym ma wówczas miejsce od dnia wyszczególnionego we wniosku, jednak nie wcześniej niż z dniem złożenia wniosku do ZUS-u. W sytuacji, gdy przedsiębiorcy zależy na uzyskiwaniu wysokich świadczeń z ZUS-u powinien zadeklarować on wyższą podstawę wymiaru składki. Należy pamiętać, że podstawa ta nie może jednak przewyższać 250% przeciętnego wynagrodzenia. Ponadto, przedsiębiorcę obowiązuje tzw. okres wyczekiwania- ze świadczeń z ZUS-u może skorzystać dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia oraz terminowego opłacania składek.

Osoby samozatrudnione a kwestia ubezpieczenia wypadkowego

Obowiązkiem samozatrudnionych jest także regulowanie zobowiązań z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla prowadzących działalność i zgłaszających do ubezpieczenia średnio nie więcej niż 9 osób w poprzednim roku kalendarzowym wynosi 1,8% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Osoby, które prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tego tytułu zobowiązane są do opłacania składki na Fundusz Pracy w wysokości 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Wyjątek stanowią ci przedsiębiorcy, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym. W praktyce oznacza to, iż składki na Fundusz Pracy nie opłacają samozatrudnieni uprawnieni do ‘małego ZUS-u’.

Poza opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne każdy przedsiębiorca ma obowiązek opłacania składki zdrowotnej. W przypadku tego ubezpieczenia brak jest zróżnicowania podstawy wymiaru. W konsekwencji, podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest zadeklarowana kwota, która nie może być niższa niż  75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego. Wysokość składki zdrowotnej wynosi tak jak w przypadku zatrudnionych na etacie 9% podstawy. W przeciwieństwie do składek na ubezpieczenie społeczne, gdzie wysokość składki ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu w przypadku rozpoczynania lub kończenia prowadzenia działalności w trakcie miesiąca składka zdrowotna jest niepodzielna- nie podlega proporcjonalnemu zmniejszeniu.

Poniżej, zamieszczone zostały stopy procentowe oraz minimalne wysokości składek    z uwzględnieniem przedsiębiorców uprawnionych do opłacania ‘małego ZUS-u’ oraz samozatrudnionych nieposiadających tych uprawnień.

Stopy procentowe i wysokości składek bez ulgi dla nowych przedsiębiorców

Stopy procentowe i wysokości składek z ulgą dla nowych przedsiębiorców

Podsumowując niniejsze rozważania, należy podkreślić, iż planując założenie własnej działalności gospodarczej należy wziąć pod uwagę kwestie związane z obowiązkiem opłacania składek do ZUS-u. Należy pamiętać, iż leży to w obowiązku samozatrudnionego i generuje koszty pracy. Ponadto, warto dokładnie rozważyć i przeanalizować swoja sytuację pod kątem możliwości opłacania preferencyjnych składek w początkowym okresie prowadzenia działalności.

Mając pełny obraz sytuacji w zakresie zobowiązań w stosunku do ZUS-u należy mieć świadomość faktu, iż wpłacanie niewielkich kwot do ZUS-u będzie oznaczało oszczędności na bieżącej działalności, ale też skutkowało uzyskaniem niskich świadczeń w przyszłości (np. emerytury lub renty).

AUTOR: Anna Mrozek, Asystent ds. kadr i płac, Departament Outsourcingu Rachunkowości