Przystąpienie do Grupy VAT wymaga jednak od jej członków spełnienia określonych warunków. Brak spełnienia chociażby jednego z nich powoduje rozpad grupy VAT, nawet w trakcie minimalnego 3-letniego okresu jej trwania. Jakie są zatem potencjalne korzyści, a jakie zagrożenia funkcjonowania w Grupie VAT?
Podsumowanie
- Grupa VAT jest całkowicie nową instytucją na gruncie polskiej Ustawy VAT.
- Tylko podmioty spełniające określone warunki i w odpowiedni sposób ze sobą powiązane mogą utworzyć Grupę VAT. Podmioty zagraniczne mogą przystąpić do Grupy VAT jedynie wówczas, gdy posiadają w Polsce oddział.
- Transakcje dokonywane między członkami Grupy VAT są neutralne na gruncie VAT, natomiast transakcje dokonywane przez członków Grupy na rzecz podmiotów spoza Grupy - są uznawane za dokonane przez podatnika jakim jest Grupa VAT.
Przepisy dotyczące Grupy VAT w pierwotnej formie miały obowiązywać od 1 lipca 2022 roku, jednak ze względu na wiele wątpliwości, zadecydowano o odroczeniu tego terminu na 1 stycznia 2023 roku. O tym, jak w fazie początkowej miała funkcjonować Grupa VAT pisaliśmy w tym artykule Polski Ład a reforma podatków w zakresie grup VAT
Kto może przystąpić do Grupy VAT?
Możliwość członkostwa w Grupie VAT jest dostępna w zasadzie dla każdego podatnika VAT, niezależnie od formy, w jakiej prowadzi działalność. Ustawodawca wprowadził jednak pewne ograniczenia dotyczące chociażby podmiotów zagranicznych. Zgodnie z Ustawą VAT podmioty nieposiadające siedziby na terytorium kraju mogą być członkami Grupy VAT jedynie za pośrednictwem położonego w Polsce oddziału. Ponadto, jeżeli polski podatnik posiadający zagraniczny oddział przystąpi do Grupy VAT – zagraniczny oddział zostanie wyłączony z możliwości członkostwa w Grupie VAT. Ustawodawca wskazuje zatem, że jedynie podmioty zagraniczne posiadające odpowiednią strukturę organizacyjną, mogą przyłączyć się do Grupy VAT – prawa takiego nie będą mieli zatem podatnicy posiadający w Polsce „jedynie” stałe miejsce prowadzenia działalności, jeżeli nie przybierze ono formy oddziału.
Do Grupy VAT mogą przystąpić w charakterze jej członka podatnicy, zarówno czynni jak i zwolnieni, bez względu na formę prowadzonej działalności. W momencie przystąpienia do Grupy VAT wszyscy jej członkowie zostają wyrejestrowani, aby jako jeden podatnik – Grupa VAT – móc funkcjonować w obrocie.
Rozliczanie transakcji wewnątrz i na zewnątrz Grupy VAT
Główną przesłanką mogąca motywować podatników do utworzenia Grupy VAT, jest fakt że dostawa towarów i świadczenie usług dokonane przez członka Grupy VAT na rzecz innego członka tej samej Grupy VAT nie podlegają opodatkowaniu. W praktyce oznacza to, że jedynie dostawa towarów albo świadczenie usług na rzecz podmiotów spoza Grupy VAT będzie opodatkowane podatkiem VAT. Z racji tego, że członkowie Grupy VAT od momentu jej utworzenia są traktowani jako jeden podatnik, każda transakcja zawierana przez pojedynczego członka na rzecz podmiotu spoza Grupy jest uznawana za dokonaną przez tę Grupę, jako odrębnego podatnika. Analogicznie, jeżeli jeden z członków nabywa pewną usługę albo towar, nabywcą jest Grupa VAT. Takie ukształtowanie stosunków w Grupie VAT może skutkować poprawą płynności finansowej – w związku z brakiem obowiązku doliczania do świadczeń wewnątrzgrupowych podatku VAT, obowiązkiem jego zapłaty i oczekiwaniem na zwrot. Bliżej kwestiom związanym z rozliczaniem podatku w ramach grupy przyjrzymy się w kolejnym artykule.
Powiązania między podmiotami Grupy VAT jako warunek jej istnienia
Warunkiem koniecznym istnienia Grupy VAT jest spełnienie dość wyśrubowanych warunków dotyczących powiązań między jej członkami. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się im bliżej.
Przepisy Ustawy VAT wskazują, że utworzyć Grupę VAT mogą podmioty powiązane finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie.
Powiązanie finansowe podmiotów w Grupie VAT występuje jeżeli jeden z podatników będących członkiem Grupy VAT posiada:
- bezpośrednio ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub
- ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub
- ponad 50% prawa do udziału w zysku,
– każdego z pozostałych podatników będących członkami tej Grupy VAT. Kryterium finansowe wskazuje zatem, że musi istnieć w Grupie VAT swego rodzaju podmiot dominujący w stosunku do pozostałych członków. Jak wynika z powyższego – jego udział/prawo głosu/prawo do udziału w zysku musi przekraczać aż 50%.
O spełnieniu przesłanki powiązania ekonomicznego podmiotów można mówić wówczas, gdy spełnione jest przynajmniej jedno z kryteriów:
- przedmiot głównej działalności członków Grupy VAT ma taki sam charakter
- rodzaje działalności prowadzonej przez członków Grupy VAT uzupełniają się i są współzależne,
- członek Grupy VAT prowadzi działalność, z której w całości lub w dużej mierze korzystają inni członkowie Grupy VAT
Już pierwsza lektura przepisów w powyższym zakresie wskazuje, na bardzo ogólny i niedoprecyzowany charakter regulacji. Taki otwarty charakter definicji wskazuje, że ww. przesłanka powinna być interpretowana szeroko. Co w polskich realiach niestety może często prowadzić do sporów z fiskusem. W pewnym zakresie ewentualny kierunek interpretacji wskazano w objaśnieniach Ministerstwa Finansów z dnia 11 października 2022r. dotyczących Grupy VAT. W objaśnieniach, w zakresie pierwszej z ww. przesłanek wskazano, że istota charakteru działalności członków, odnosi się do tego samego rodzaju, nawet jeżeli działalność jest prowadzona w różnych sektorach gospodarki, np. usługi audytowe świadczone w sektorze energetycznym i finansowym. Jednocześnie funkcjonowanie kilku podmiotów w tym samym sektorze również jest postrzegane jako spełnienie kryteriów w ramach tej przesłanki (np. działalność banku i agenta rozliczeniowego w sektorze finansowym będzie miął ataki sam charakter). Ministerstwo Finansów wskazuje, że określając co jest głównym przedmiotem działalności należy się kierować strukturą przychodów.
Jak wynika z objaśnień, uzupełnianie się i współzależność prowadzonej działalności polega na prowadzeniu różnej działalności przez podmioty, ale w sposób powodujący, że działalność ta staje się kompletna, pozostająca we wzajemnej zależności. Ministerstwo wyjaśnia, że może to być rozumiane dwojako. Po pierwsze, Ministerstwo przywołuje sytuację w której towary i usługi jednego członka są nieodłączne w działalności innego członka Grupy VAT np. produkcja części samochodowych dla ostatecznego producenta. Druga sytuacja dotyczy wspólnej konsumpcji – np. sprzedaż sprzętu elektronicznego i jego serwis realizowane przez dwa, różne podmioty z grupy.
Ważny fragment
W świetle Objaśnień zatem przesłanka ta będzie spełniona, gdy działalność prowadzona jest przez różne podmioty w rożnych obszarach gospodarki, ale wspólnie tworzą jedną całość, oferowaną określonej grupie klientów, jako pakiet odpowiadający na ich zapotrzebowanie.
Trzeci wariant powiązań ekonomicznych odnosi się do sytuacji, w której członkowie Grupy VAT są odbiorcami usług świadczonych lub towarów dostarczanych przez innego członka Grupy VAT w ramach jego działalności. Jak wskazuje Ministerstwo – przesłanka ta koncentruje się na odbiorcy – tym który korzysta z działalności danego podmiotu. Nie jest w tym przypadku istotne, jakiego rodzaju jest to działalność. W zakresie tej przesłanki może mieścić się każda działalność (np. doradcza, kadrowa, informatyczna, zarządcza, itd.), jeżeli w co najmniej dużej mierze korzystają z niej inni członkowie danej Grupy VAT. Wątpliwości może wzbudzać zwrot „w dużej mierze” odnoszący się do skali działalności członka Grupy VAT na rzecz innych korzystających. Zgodnie z objaśnieniami Ministra Finansów do spełnienia tej przesłanki wystarczająca będzie jeżeli poziom przychodów uzyskiwany z transakcji realizowanych na rzecz innych członków Grupy VAT będzie wyższy niż na rzecz podmiotów spoza Grupy VAT.
Ostatni rodzaj powiązań, jakie muszą występować między członkami Grupy VAT to powiązania organizacyjne. Ustawa VAT wskazuje, że podmioty uważa się za powiązane organizacyjnie jeżeli:
- podmioty prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, znajdują się pod wspólnym kierownictwem,
- podmioty organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu,
Ustawodawca zwraca uwagę, że wspólne kierownictwo może być prowadzone zarówno pod względem prawnym ale również faktycznym. Oznacza to, że ten sam podmiot działający poprzecznie w całej Grupie VAT (np. poprzez zajmowanie tego samego miejsca w hierarchii spółek tworzących Grupę VAT) może podejmować kluczowe decyzje mające wpływ zarówno na poszczególnych członków Grupy VAT jak i całą Grupę. Tak wynika z objaśnień Ministerstwa Finansów.
Przesłanka działania w porozumieniu jest mało precyzyjnym zapisem i może budzić szereg wątpliwości. Z jednej strony stwarza możliwości do szerokiego interpretowania w tej kwestii a z drugiej, może być osią sporu z organami podatkowymi. Jest to bardzo płynna kwestia, przez co mogą pojawić się problemy z udowodnieniem racji podatnika w zakresie spełnienia tej przesłanki.
Ważny fragment
Objaśnienia wskazują pewną drogę, jednak z pewnością nie rozwieją wszystkich wątpliwości podatników – przykłady powoływane przez Ministerstwo są jak się wydaje dość oczywiste, natomiast praktyka gospodarcza – dużo bogatsza.
Warto również wskazać, że w procesie rejestracji Grupy VAT organ podatkowy weryfikuje, czy między członkami faktycznie istnieją wszystkie trzy typy powiązań wymaganych Ustawą VAT – jeżeli nie – odmawia rejestracji Grupy VAT.
Trwałość i członkostwo Grupy VAT
Jeden podmiot może być członkiem tylko jednej grupy VAT a Grupa VAT nie może być członkiem innej Grupy VAT- wynika to wprost z przepisów. W czasie trwania Grupy VAT nie ma także możliwości zwiększania ani zmniejszania liczby jej członków.
Zasadą jest, że Grupę VAT zawiązuje się dobrowolnie na okres nie krótszy niż 3 lata. Dodatkowo przez ten czas, wymaga się, aby warunki istnienia Grupy VAT były w sposób nieprzerwany spełnione. Oznacza to konieczność spełnienia i utrzymania przez członków Grupy VAT w sposób ciągły wszystkich rodzajów powiązań, o których pisaliśmy wyżej. Oznacza to, że jeżeli w trakcie tych trzech lat, chociażby jedna przesłanka przestanie mieć zastosowanie, Grupa VAT się rozpada. Co ważne, obowiązkiem przedstawiciela Grupy VAT jest zgłoszenie organowi podatkowemu zmian w stanie faktycznym lub w stanie prawnym skutkujących naruszeniem warunków uznania Grupy VAT za podatnika podatku w terminie 14 dni od zaistnienia tych okoliczności. W wyniku rozpadu Grupy przywracane są statusy podatników VAT jej członkom. W praktyce zatem bardzo ważne jest ciągłe monitorowanie powiązań miedzy członkami Grupy VAT.
Podsumowując, zawiązanie Grupy VAT może nieść ze sobą pewne korzyści finansowe i formalne. Istnienie Grupy VAT wiąże się jednak z szeregiem wymogów, które muszą w sposób ciągły spełniać jej członkowie. Ponadto konieczny jest ciągły monitoring spełnienia tych warunków. Otwarty charakter definicji warunków utworzenia Grupy VAT może być również polem do dyskusji z organami podatkowymi, dlatego też przydatne może okazać się wsparcie ekspertów, którzy przeanalizują spełnienie przesłanek ustawowych.
AUTORKA: Barbara Kaźmierczak, Konsultant, Doradztwo podatkowe
