Pomimo ministerialnego entuzjazmu wiele firm podchodzi do tej inicjatywy z rezerwą, najczęściej wskazując na bariery organizacyjne oraz specyfikę własnej działalności, które nie zawsze pozwalają na elastyczne zarządzanie czasem pracy. W niniejszym artykule analizujemy, jakie szanse i wyzwania niesie skrócenie wymiaru godzin pracy w handlu.
Wysłuchaj artykuł* lub czytaj dalej
*Artykuł czytany głosem wygenerowanym przez AI
Pilotażowy program skrócenia czasu pracy
14 sierpnia ruszył nabór wniosków do pilotażowego programu skrócenia czasu pracy koordynowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Celem powyższej inicjatywy jest skrócenie tygodniowego wymiaru czasu pracy z 40 do 35 godzin. Koronnym argumentem przemawiający za wdrożeniem w życie tego pomysłu jest konieczność dostosowania rynku pracy do realiów współczesnej gospodarki i stylu życia. Obecne godziny pracy to efekt zasad ukształtowanych w zupełnie innych warunkach społeczno-ekonomicznych, podczas gdy dzisiejsi pracownicy funkcjonują w świecie cyfryzacji, automatyzacji i rosnącej świadomości dotyczącej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Pracodawcy zainteresowani udziałem w programie muszą spełnić określone kryteria i złożyć wniosek za pośrednictwem rządowej platformy. Zakwalifikowanie się do programu to gwarancja uzyskania dofinansowania na działania związane ze skracaniem czasu pracy w wysokości do 1 miliona złotych. Ministerstwo pozostawia jednak dużą swobodę, co do wyboru formy skrócenia czasu pracy.
Ważny fragment
Firmy mogą zdecydować się m.in. na: czterodniowy tydzień pracy, skrócenie liczby godzin w ciągu dnia, przyznanie dodatkowych dni urlopu lub autorskie, własne rozwiązania dopasowane do specyfiki organizacji.
Dzięki temu możliwe będzie przetestowanie różnych modeli i ocena ich wpływu na efektywność biznesową, satysfakcję pracowników, a także zbadanie tego, w jakim zakresie polski rynek pracy jest gotowy na taki krok.
Specyfika pracy w handlu
Handel odgrywa istotną rolę w polskiej gospodarce. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w 2023 roku sektor sprzedaży detalicznej i hurtowej wygenerował około 13% krajowego PKB. Było to możliwe dzięki pracy niemal 2 milionów osób, czyli ponad 10% wszystkich zatrudnionych w Polsce. Tak duża skala zatrudnienia sprawia, że każda zmiana legislacyjna dotycząca czasu pracy w tym sektorze może mieć wyjątkowo szeroki i odczuwalny wpływ na rynek pracy oraz gospodarkę.
Jednocześnie, warto mieć na uwadze, że charakterystyka pracy w handlu znacząco różni się od innych branż. Praca ta opiera się w dużej mierze na bezpośrednim kontakcie z klientem oraz dostępności usług w szerokim zakresie godzin, również w soboty oraz niektóre niedziele i święta. Z tego powodu w miejscach pracy związanych z handlem dominują systemy zmianowe. Dodatkowo, wyróżnikiem branży jest duży odsetek pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, co pozwala elastycznie dostosowywać liczbę pracowników do zapotrzebowania w godzinach szczytu.
Powyżej przedstawiona specyfika wymusza potrzebę regulowania czasu pracy w handlu szerzej niż czynią to ogólne zapisy zawarte w Kodeksie pracy. Konieczne jest więc uwzględnienie zapisów zawartych w Ustawie o czasie pracy w przemyśle. Zgodnie z nimi, wymiar czasu pracy może wynosić maksymalnie 8 godzin dziennie (a w soboty 6 godzin) i nie przekraczać 46 godzin tygodniowo. Poza tym, w 2018 roku została uchwalona Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która wprowadziła wyraźne ograniczenie pracy we wspomniane dni. Nie pozostaje to bez znaczenia zwłaszcza dla pracowników sklepów wielkopowierzchniowych i sieci handlowych.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Skrócony czas pracy w handlu
Z wyżej wskazanych względów, wdrożenie skróconego czasu pracy w handlu napotyka na szereg wyzwań organizacyjnych. Ze względu na potrzebę zapewnienia ciągłej obsługi klienta oraz utrzymania otwarcia placówek handlowych przez 6 lub 7 dni w tygodniu, trudno wyobrazić sobie model, w którym cały sektor działałby w trybie 4-dniowego tygodnia pracy lub skróconych godzin otwarcia w ciągu dnia. Potencjalnym rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie elastycznych grafików, zgodnie z którymi poszczególni pracownicy pracowaliby mniej dni w tygodniu, ale zmiany rozdzielane byłyby w taki sposób, aby zapewnić ciągłość działania sklepu. W praktyce oznaczałoby to jednak konieczność zwiększenia zatrudnienia w celu rozłożenia obowiązków wśród większej liczby osób lub poniesienia kosztów związanych z pokryciem nadgodzin.
Alternatywnym rozwiązaniem mogą być inwestycje w optymalizację organizacji pracy, w tym automatyzację procesów sprzedażowych. Coraz powszechniejsze kasy samoobsługowe czy systemy do automatycznego przyjmowania zamówień mogą w dłuższej perspektywie ograniczyć liczbę pracowników niezbędnych do obsługi jednej zmiany, a tym samym zmniejszyć konieczność dodatkowego zatrudnienia w przypadku skracania wymiaru czasu pracy.
Podsumowanie
Mimo, że handel, ze względu na swoją specyfikę, nie należy do branż, w których wdrożenie skróconego czasu pracy wydaje się naturalne, nie oznacza to, że takie zmiany są niemożliwe. Kluczowe w ich wprowadzeniu będzie dostosowanie rozwiązań organizacyjnych do realiów działalności operacyjnej tak, aby możliwe było pogodzenie potrzeb biznesowych z oczekiwaniami pracowników.
Ważny fragment
Elastyczne harmonogramy, dywersyfikacja modeli zatrudnienia oraz inwestycje w automatyzacje mogą stanowić pierwszy krok na drodze do wypracowania efektywnego modelu pracy w krótszym wymiarze w branży handlowej.
Warto już teraz się nad tym pochylić, ponieważ wielce prawdopodobne, że skrócenie czasu pracy w innych branżach uwolni czas ich pracownikom. Biorąc pod uwagę upodobania Polaków do robienia zakupów może to z jednej strony przełożyć się na wzrost kosztów w handlu, a z drugiej – skutkować zwiększeniem PKB z właśnie tego sektora gospodarki.
Prezentowany artykuł to drugi z serii analiz poświęconych możliwościom i wyzwaniom związanym z wdrożeniem skocznego czasu pracy w poszczególnych branżach. W ubiegłym tygodniu opublikowaliśmy artykuł poddający analizie możliwość skrócenia czasu pracy w branży IT. W kolejnych tygodniach, na stronie Grant Thornton, regularnie pojawiać się będą opracowania dotyczące kolejnych, najpopularniejszych gałęzi gospodarki w Polsce. Zachęcamy do obserwowania strony, aby pozostać na bieżąco w temacie skróconego czasu pracy.
Współautorstwo: Maria Wąsicka-Sroczyńska (Starszy specjalista ds. marketingu), Monika Żukowska (Asystent ds. Marketingu)
Czytaj inne artykuły z serii o skróconym czasie pracy:
- Skrócenie czasu pracy – szczegóły pilotażowego programu
- Skrócony czas pracy w branży IT
- Skrócony czas pracy w handlu