W ramach naszych spotkań w cyklu Akademia podatkowa, chcielibyśmy przybliżyć Państwu instytucję odpowiedzialności karnej skarbowej. Coraz częściej w prasie można spotkać się z poglądem, iż nie każdy błąd w rozliczeniach podatków prowadzi do sankcji karnej skarbowej. Czy czynny żal pozwoli na uchronienie się od odpowiedzialności karnej skarbowej, czy zawsze odpowiedzialnym jest księgowy, a może prezes zarządu? To pytania nurtujące prowadzących działalność gospodarczą.
Podatnicy, podejmując decyzje gospodarcze związane z prowadzoną działalnością, a co się z tym wiąże i decyzje mające wpływ na wysokość deklarowanych podatków, często muszą liczyć się z tym, że nie tylko będą zobowiązani do uiszczenia zaległego podatku wraz z odsetkami za zwłokę, ale także mogą lub zostaną wobec nich zastosowane sankcje karne skarbowe. Jak bowiem wynika z Konstytucji RP każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie, ale oczywiście wyłącznie w wysokościach należnych. Oprócz możliwości ściągnięcia nieuiszczonego podatku w drodze egzekucji administracyjnej ustawodawca przewidział inne sankcje związane z niezapłaceniem w terminie podatku lub z zapłaceniem w kwocie niższej od należnej.
W przygotowanym przez nas kolejnym cyklu chcielibyśmy Państwu przedstawić kto, za co i kiedy może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej skarbowej, a w jakiej sytuacji tej odpowiedzialności można uniknąć. Zgodnie bowiem z kodeksem karnym skarbowym odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto popełnił czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
Kodeks karny skarbowy posługuje się określonymi pojęciami, które wymagają przybliżenia, zatem kolejne części Akademii zostaną temu poświęcone. Jednakże już dzisiaj pokrótce wskażemy, co to jest czyn społecznie szkodliwy, czas jego popełnienia, jak również warunki przypisania winy.
czyn społecznie szkodliwy – to czyn zabroniony w stopniu wyższym niż znikomy, na którego szkodliwość wpływa rodzaj i charakter naruszonego obowiązku podatkowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności, sposób i okoliczności popełnienia czynu, a także zamiar, motywy, rodzaj i stopień naruszonego obowiązku. Wprowadzono zatem sankcje za popełnienie czynów określonego typu z uwagi na to, że czyny te godzą w dobra chronione prawem, a więc są społecznie niebezpieczne (szkodliwe). Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu każdorazowo zależy od decyzji organu prowadzącego postępowanie karne skarbowe;
czas jego popełnienia – określenie czasu popełnienia jest istotne, bowiem od określenia czasu popełnienia czynu może zależeć ustalenie winy. Można odpowiadać jedynie za czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia. W praktyce przyjmuje się, że czasem popełnienia jest moment, w którym nakazane było zachować się zgodnie z prawem, np. zeznanie roczne PIT-37 należy złożyć do 30 kwietnia, zatem czasem popełnienia czynu jest ten dzień, jeśli zeznania nie złożymy;
umyślność czynu – czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli przy jego popełnieniu kierujemy się zamiarem bezpośrednim, czyli świadomie chcemy go popełnić albo zamiarem ewentualnym, gdy przewidując realną możliwość popełnienia czynu zabronionego godzimy się na to;
nieumyślność czynu – czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli nie mając zamiaru jego popełnienia, popełniamy go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywaliśmy albo mogliśmy przewidzieć. Za działania nieumyślne ponosimy odpowiedzialność tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.
Podsumowując, odpowiedzialność karną skarbową ponosi osoba, która popełnia umyślnie czyn bezprawny, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary w czasie jego popełnienia, o stopniu społecznej szkodliwości wyższym niż znikomy.
