NSA w kolejnych orzeczeniach wskazuje, że w przypadku stosowania 20-proc. sankcyjnej stawki PCC, odsetki od zaległości podatkowej nie mogą być liczone od momentu udzielenia ujawnionej pożyczki. Obowiązek podatkowy z tytułu sankcyjnego PCC nie powstaje z chwilą udzielenia pożyczki, lecz doręczenia decyzji podatnikowi i dopiero od tego momentu mogą być naliczane odsetki.
Istota problemu
Sprawy rozstrzygane przez NSA dotyczą sytuacji, gdy w trakcie postępowania podatkowego lub kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia pożyczki podczas gdy nie złożył deklaracji PCC w ciągu 5 lat licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. W takim przypadku organ podatkowy wymierza podatek w związku z zawarciem takiej ujawnionej umowy pożyczki według stawki sankcyjnej w wysokości 20%. Innymi słowy, dla opodatkowania pożyczki stawką sankcyjną konieczne jest spełnienie następujących przesłanek:
- podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki oraz
- od pożyczki nie uiszczono podatku.
Organy podatkowe w prowadzonych postępowaniach do tak obliczonego podatku doliczają odsetki od zaległości podatkowej, liczone od momentu udzielenia pożyczki, a więc niekiedy za kilka lat. Podatnicy skarżą jednak takie rozstrzygnięcia, a sądy administracyjne w ostatnim czasie przyznają im rację.
Kwestią wątpliwą jeżeli chodzi o sankcyjny podatek, to ustalenie, w którym momencie powstaje obowiązek podatkowy z tytułu 20-proc. PCC w odniesieniu do ujawnionej pożyczki. W konsekwencji konieczne jest określenie, jaki jest faktyczny charakter decyzji doręczanej podatnikowi – czy jest to decyzja konstytutywna, czy może deklaratoryjna; innymi słowy, czy obowiązek podatkowy w 20-proc. PCC powstaje z chwilą doręczenia podatnikowi decyzji w związku z ujawnieniem po latach, że doszło do zawarcia umowy pożyczki, czy może już w momencie zawarcia umowy pożyczki (a więc niekiedy kilka lat wcześniej). Literalne brzmienie przepisów ustawy nie pozostawia wątpliwości – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się na udzieloną w przeszłości pożyczkę. Naliczenie odsetek za zwłokę mogłoby mieć miejsce przykładowo w sytuacji, gdy podatnik nie uiścił podatku od zawartej pożyczki w terminie i następnie z własnej inicjatywy zapłacił ten podatek (fakt zawarcia pożyczki nie zostałby ujawniony podczas kontroli, lecz samodzielnie przez podatnika). Wówczas PCC będzie liczony według standardowej dla tej czynności stawki, tj. 2%, a nie 20%.