Przedmiotem tej ochrony jest utwór. W ramach działalności prowadzonej przez przedsiębiorców (nie tylko tych działających w branży kreatywnej) powstaje wiele utworów – często przedsiębiorcy jednak nie zdają sobie z tego sprawy i nie zabezpieczają należycie swoich interesów. Dlatego w ramach tej publikacji wyjaśniamy, czym jest utwór.
Podsumowanie
- Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci (utwór).
- Sam pomysł, który nie został skonkretyzowany w danym utworze nie podlega ochronie.
- Ochrona prawnoautorska przysługuje zazwyczaj twórcy utworu.
Co może być przedmiotem prawa autorskiego?
Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór rozumiany jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Aby mówić o utworze podlegającym ochronie prawnoautorskiej, musi on spełniać przesłankę nowości oraz indywidualnego charakteru. Utwór powinien zatem chociażby w minimalnym zakresie odróżniać się od innych rezultatów danej aktywności twórczej. Nadto, powinien być oryginalny i wyrażać własną twórczość intelektualną jego autora.
Przykład:
Utworem może być layout strony www, logo, kod źródłowy programu komputerowego.
Autor tworząc dzieło musi więc mieć pewną swobodę twórczą. W przypadku, gdy opracowanie przedmiotu jest uwarunkowane względami technicznymi, które nie pozostawiają miejsca na taką swobodę twórczą, przedmiotu tego nie można postrzegać jako wykazującego oryginalność niezbędną do uznania go za utwór.
Co ważne – aby uznać dane dzieło za utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie ma znaczenia nastawienie twórcy (chociażby zamiar stworzenia utworu). To, czy dane dzieło uznamy za utwór zależy wyłącznie od spełnienia przez niego – przywołanej na wstępie – definicji ustawowej utworu.
Warto wskazać również, że utworem może być nie tylko utwór stworzony od podstaw (utwór samoistny). Utworem może być również twórcze opracowanie już istniejącego utworu (utwór zależny).
Przykład:
Za utwór zależny uznać można ekranizację książki, nową wersję strony internetowej, czy programu komputerowego, które opierają się na poprzednich.
Co jednak istotne, w większości przypadków sporządzenie opracowania i korzystanie z niego w ramach działalności spółki będzie wymagało uzyskania zezwolenia twórcy pierwotnego utworu!
Przykład:
Wróćmy do przywołanego powyżej przykładu ekranizacji książki. Skoro tworząc scenariusz filmu, chcemy oprzeć się na wcześniej napisanej przez osobę trzecią książce, musimy uzyskać jej zgodę. W przeciwnym razie, naruszymy jej prawa.
Warto dodać, że sam pomysł lub koncepcja, która nie została skonkretyzowana w danym utworze nie podlega ochronie.
Przykład:
Ochroną nie będzie objęty sam pomysł na przygotowanie jakiegoś dania, ale już przepis kulinarny zamieszczony w książce kulinarnej w oryginalnej i twórczej formie (czyli sposób wyrażenia przepisu) takiej ochronie może podlegać.
Komu przysługują prawa do utworu?
Właścicielem praw autorskich do utworu jest zazwyczaj twórca utworu, czyli ten kto wnosi wkład twórczy do utworu. Twórcą może być każda osoba fizyczna, niezależnie od wieku, pochodzenia, czy zdolności twórcy.
Przykład:
Twórcą może być programista, który stworzył kod źródłowy programu komputerowego, malarz, który namalował obraz, czy grafik, który stworzył logo produktu.
Nie oznacza to, że spółka nie może być właścicielem praw autorskich do utworu. Wręcz przeciwnie, może i bardzo często tak właśnie jest. O te prawa powinna jednak zadbać poprzez zawarcie odpowiednich umów.
Od kiedy przysługuje ochrona prawnoautorska?
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia w jakiejkolwiek postaci (choćby miał postać nieukończoną). Ustalenie polega na uzewnętrznieniu utworu tak by jakakolwiek inna osoba mogła się z nim zapoznać (trudno bowiem przyjmować, by ochrona mogła przysługiwać od momentu powstania danego utworu w wyobraźni twórcy). Nie ma konieczności wszczynania żadnej procedury celem uzyskania ochrony (nie ma żadnego rejestru do którego należałoby zgłaszać przedmioty chronione prawem autorskim). Nie ma też wymogu (przynajmniej w państwach będących członkami konwencji berneńskiej, w tym w Polsce) zamieszczania przy utworze – czasami spotykanego – zastrzeżenia copyright.
Odpowiedź na pytanie co jest, a co nie jest utworem niestety nie w każdym przypadku jest łatwa. Warto jednak, w oparciu o przywołane powyżej cechy utworu, zastanowić się, w jakich obszarach działalności spółki mogą powstawać utwory i przez kogo są tworzone (np. pracownicy, zarząd, podwykonawcy, kontrahenci). Ustalenie tego jest kluczem do prawidłowego zabezpieczenia praw do tych utworów po stronie spółki.
