Jako takie mają więc ogromne znaczenie przy tworzeniu marki oraz budowaniu jej pozycji rynkowej i przewagi konkurencyjnej. Dlatego startujemy z cyklem Jak chronić własność intelektualną w firmie. Zwrócimy uwagę na najczęstsze problemy z własnością intelektualną, z którymi mierzą się przedsiębiorcy i doradzimy, jak sobie z nimi radzić, by nie było za późno. W pierwszej publikacji zastanowimy się, czym jest własność intelektualna oraz dlaczego ochrona własności intelektualnej to dobry pomysł.
Podsumowanie
- Własność intelektualna to wytwór pracy twórczej człowieka.
- Prawa własności intelektualnej zapewniają możliwość wyłącznego korzystania z dóbr niematerialnych.
- Najbardziej powszechnym sposobem ochrony dorobku firmy jest ochrona prawno-autorska.
- Uzyskanie praw własności przemysłowej (np. prawa ochronnego na znak towarowy) wiąże się z koniecznością ich rejestracji oraz uiszczania określonych opłat.
- Dzięki skutecznej ochronie własności intelektualnej możemy budować wiarygodność i zaufanie wśród klientów a także przewagę konkurencyjną na rynku.
Co to jest własność intelektualna?
Własność intelektualna to – najprościej mówiąc – wszystko to, co unikalnego i oryginalnego wytworzy człowiek. Są to przede wszystkim:
- utwory w rozumieniu prawa autorskiego (np. slogan reklamowy, projekt strony internetowej, program komputerowy, czy projekt architektoniczny),
- rozwiązania, takie jak wynalazki, czyli nowatorskie, oryginalne rozwiązania o charakterze technicznym, wzory użytkowe (tzw. małe wynalazki), czy wzory przemysłowe (np. design produktu),
- oznaczenia, takie jak znaki towarowe (np. logo przedsiębiorstwa, marka sprzedawanych towarów, czy oferowanych usług), firma (nazwa pod którą przedsiębiorca prowadzi działalność), czy nazwy domen internetowych,
- tajemnica przedsiębiorstwa, w tym know-how.
Z wymienionymi powyżej kategoriami wiąże się szereg praw, które zapewniają uprawnionemu możliwość wyłącznego korzystania z danych dóbr, czy rozporządzania nimi (np. poprzez udzielenie licencji, czy przeniesienie praw). W przypadku naruszenia tych praw przez osoby trzecie, uprawniony może żądać zaprzestania naruszeń, czy usunięcia wyrządzonej szkody. Prawa te zapewniają uprawnionemu pewnego rodzaju monopol. Są zbywalne i mogą być dziedziczone (z wyłączeniem praw osobistych) a ich trwanie jest zazwyczaj ograniczone w czasie.
Przykład:
W większości przypadków prawa autorskie majątkowe wygasają z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Okres ochrony znaku towarowego trwa 10 lat, ale może być przedłużany praktycznie w nieskończoność
Niektóre z praw własności intelektualnej są chronione bez wymogu dopełnienia jakichkolwiek formalności. Inne natomiast wymagają podjęcia określonych działań, w tym wszczęcia określonego postępowania.
Przykład:
Dla ochrony utworów nie jest wymagana żadna rejestracja, natomiast, aby uzyskać prawo ochronne na znak towarowy konieczne jest dokonanie zgłoszenia w odpowiednim urzędzie.
Co ciekawe – niektóre z przedmiotów mogą być chronione kilkoma niezależnymi prawami własności intelektualnej. Możliwość kumulatywnej ochrony prowadzi do istotnego wzmocnienia pozycji prawnej uprawnionego.
Przykład:
Projekt krzesła może stanowić zarówno utwór chroniony na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawa pokrewnych, jak i wzór przemysłowy chroniony w oparciu o ustawę – Prawo własności przemysłowej!
Z jakich praw własności intelektualnej może korzystać firma?
Najbardziej powszechnym sposobem ochrony dorobku firmy jest ochrona prawnoautorska. Przedmiotem ochrony prawa autorskiego jest utwór, czyli przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze i ustalonej postaci. Prawa autorskie do utworu przysługują – oprócz kilku wyjątków ustawowych – twórcy. W trakcie prowadzonej przez spółkę działalności powstaje wiele utworów – często przedsiębiorcy jednak nie zdają sobie z tego sprawy i nie zabezpieczają należycie swoich interesów (w szczególności zapominając o transferze praw autorskich z twórcy na spółkę).
Druga grupa praw, które mogą pozwolić zabezpieczyć własność intelektualną firmy, to prawa własności przemysłowej. Te prawa – w przeciwieństwie do praw autorskich – zazwyczaj wymagają przeprowadzenia określonego postępowania prowadzonego przez różne instytucje w zależności od zasięgu terytorialnego wnioskowanej ochrony.
Przykład:
Celem zgłoszenia znaku towarowego do ochrony na terytorium Polski, organem właściwym jest Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej (UPRP). Rejestracją unijnego znaku towarowego, chronionego we wszystkich państwa UE zajmuje się Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). W sprawach ochrony znaków w trybie międzynarodowym właściwa jest Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO).
Uzyskanie praw własności przemysłowej wiąże się nadto z opłatami, które trzeba uiścić zarówno na początku procedury, jak i potem w trakcie trwania ochrony.
Do praw własności przemysłowej zalicza się:
- patenty na wynalazki,
- prawa ochronne na wzory użytkowe,
- prawa z rejestracji wzorów przemysłowych,
- prawa ochronne na znaki towarowe,
- prawa z rejestracji oznaczeń geograficznych oraz
- prawa z rejestracji topografii układów scalonych.
Do praw własności intelektualnej zalicza się również tajemnicę przedsiębiorstwa (w tym know-how), która chroniona jest w szczególności na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Dlaczego warto chronić własność intelektualną?
- Monopol na korzystanie i czerpanie zysków
Prawa własności intelektualnej to prawa wyłączne, które chronią wytwory działalności twórczej. Zapewniają one monopol uprawnionemu na korzystanie z danych rozwiązań i czerpanie z nich zysków na określonym terytorium i w określonym czasie.
- Wartość ekonomiczna praw
Prawa własności intelektualnej mają wartość ekonomiczną. Często stanowią kluczowy składnik majątkowy przedsiębiorstwa. Mogą być również przedmiotem sprzedaży czy licencji, stanowiąc źródło dodatkowych przychodów po stronie uprawnionego.
- Przewaga konkurencyjna
Efektywna ochrona i zarządzanie prawami własności intelektualnej bardzo często decyduje o uzyskaniu przez danego przedsiębiorcę przewagi konkurencyjnej na rynku.
- Budowa wiarygodności i zaufania wśród klientów i kontrahentów
Podszywanie się innych przedsiębiorców pod daną markę może działać na szkodę konsekwentnie budowanej renomy tej marki oraz prowadzić do utraty zaufania jej klientów i kontrahentów. Dzięki prawom własności intelektualnej ryzyko to możemy skutecznie ograniczać. To, czy spółce przysługują określone prawa własności intelektualnej, to też niebagatelna sprawa z perspektywy inwestora zainteresowanego jej zakupem.
- Bezpieczeństwo prawne
Zagwarantowanie pełni praw po stronie spółki pozwala zabezpieczyć się przed roszczeniami osób trzecich. Dzięki temu uprawniony może skutecznie zwalczać podróbki swoich towarów czy usług, czy korzystanie przez konkurencję z jego renomy.
To, z jakich praw własności intelektualnej będziemy korzystać w firmie zależy od przyjętej strategii ochrony i zarządzania tymi prawami (w szczególności od tego, jakie rozwiązania mają być chronione, na jakim terytorium i przez jaki okres, oraz przy wykorzystaniu jakich zasobów finansowych). Wybór skutecznej strategii ochrony własności intelektualnej firmy powinien być jednym z elementów jej strategii biznesowej.
Czytaj więcej o własności intelektualnej w firmie:
- Czym jest i dlaczego warto chronić własność intelektualną?
- Co może być utworem w prawie autorskim?
- Prawa autorskie majątkowe i osobiste – czym są?
- Umowa o przeniesienie praw autorskich. Co powinno się w niej znaleźć?
- Umowa licencyjna w prawie autorskim. 5 elementów, o których warto pamiętać
