Przygotowany projekt nowelizacji wielu ustaw z 26 lipca br. związany z wprowadzeniem tzw. Polskiego Ładu przewiduje nowelizację między innymi ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie z nią w dziale V pojawią się przepisy definiujące nowe narzędzie kontroli – tzw. nabycie sprawdzające, które określą zasady oraz zakres możliwości stosowania go przez urzędników skarbowych.
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- Co to jest nabycie sprawdzające oraz kim jest sprawdzany i sprawdzający?
- Jak będzie przebiegało nabycie sprawdzające?
- Co się stanie z kupionymi towarami i usługami po nabyciu sprawdzającym?
Definicja nabycia sprawdzającego
Nabycie sprawdzające będzie polegało na faktycznej weryfikacji czy podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego poprzez dokonanie przez osobę sprawdzającą zakupu towaru lub usługi. W projekcie wyżej wspomnianej ustawy czytamy:
„Art. 94k. Nabycie sprawdzające polega na nabyciu towarów lub usług w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, w zakresie: 1) ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej; 2) wydawania nabywcy paragonu fiskalnego.”
Celem działania „sprawdzającego” ma być kontrola stanu zastanego u „sprawdzanego”, a jego czynności nie mogą dotyczyć innych okresów. „Sprawdzanym”, w rozumieniu omawianych przepisów, jest:
- podatnik, który dokonuje sprzedaży towarów lub usług, u którego dokonuje się nabycia sprawdzającego, lub
- osoba dokonująca sprzedaży towarów lub usług w imieniu i na rzecz podatnika (o którym mowa w lit. a.).
Kto i gdzie sprawdzi sprzedaż?
Zgodnie z projektem ustawy, naczelnik urzędu skarbowego i naczelnik urzędu celno-skarbowego będą upoważnieni do przeprowadzenia nabycia sprawdzającego na terytorium całej Rzeczypospolitej Polskiej, co jest zgodne z art. 61 ustawy o KAS, który mówi o braku ograniczenia organu KAS jego zasięgiem terytorialnym podczas wykonywania kontroli celno-skarbowej.
Nabycia sprawdzającego będą dokonywać „sprawdzający”, którymi mogą być:
- osoby zatrudnione w jednostce organizacyjnej KAS wykonujące czynności służbowe w urzędzie skarbowym (jednostce organizacyjnej, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 4 ustawy o KAS) albo urzędzie celno-skarbowym wraz z podległymi oddziałami celnymi (odpowiednio pkt 5 ustawy o KAS),
- funkcjonariusze pełniący służbę w urzędzie celno-skarbowym lub podległym mu oddziale celnym.
Nasz ekspert Anna Łuńska jest do Twojej dyspozycji.
Przebieg nabycia sprawdzającego
Nabycia sprawdzającego może dokonać funkcjonariusz Krajowej Administracji Skarbowej posiadający legitymację służbową oraz stałe upoważnienie, wydane przez naczelnika właściwego urzędu.
Ważny fragment
Upoważnienie powinno zawierać takie informacje, jak: (1) data i miejsce wystawienia, (2) podstawę prawną, (3) wskazanie sprzedającego, a także (4) podpis osoby, która udziela upoważnienia. W przypadku braku któregoś z wymienionych elementów, upoważnienie oraz związane z nim nabycie sprawdzające uznaje się za nieważne.
Nabycie sprawdzające będzie się odbywało w miejscu sprzedaży towarów lub świadczenia usług przez sprawdzanego. Warto zaznaczyć, że funkcjonariusz nie będzie zobowiązany do okazania legitymacji przed rozpoczęciem kontroli. Nabycie sprawdzające może przybrać postać dokonania zakupu danego towaru lub usługi i uznania przez pryzmat tej transakcji, czy dany podatnik zarejestrował transakcję na kasie fiskalnej oraz czy wydał paragon lub rachunek związany ze sprzedażą. Niezwłocznie po dokonaniu nabycia sprawdzającego, sprawdzający będzie miał obowiązek okazania legitymacji służbowej, poinformowania sprawdzanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego oraz pouczenia sprawdzanego o przysługujących mu prawach i obowiązkach.
Na żądanie sprawdzanego, sprawdzający będzie zobowiązany do okazania stałego upoważnienia do dokonywania nabycia sprawdzającego. Sprawdzający będzie mógł także legitymować osoby kontrolowane w zakresie niezbędnym do dokonania nabycia oraz – w celu dokumentowania czynności nabycia sprawdzającego – będzie maił możliwość sporządzania szkiców, filmowania, kopiowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych.
Ważny fragment
Jeżeli sprawdzany przedsiębiorca nie wywiąże się z jakiegokolwiek obowiązku wynikającego z przepisów prawa, zostanie na niego nałożona kara grzywny w postaci mandatu karnego.
Co z towarami i usługami po nabyciu sprawdzającym?
Towar nabyty w toku nabycia sprawdzającego będzie podlegał niezwłocznemu zwrotowi osobie sprawdzanej, wraz z paragonem fiskalnym dokumentującym ową sprzedaż (jeżeli paragon został wydany). Sprawdzany będzie miał obowiązek przyjęcia zwracanego towaru, paragonu fiskalnego oraz zapłaty otrzymanej za:
- zwracany towar,
- towar stanowiący dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego, podlegający zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów.
Organy podatkowe po dokonaniu nabycia co do zasady będą zwracały towary sprzedającemu wraz z paragonem fiskalnym, chyba że z uwagi na rodzaj lub szczególne właściwości towaru nie będzie możliwa ich ponowna sprzedaż. W takim przypadku za zgodą sprawdzanego towar będzie mógł pozostać w miejscu jego nabycia.
Zwracany natomiast nie będzie towar stanowiący dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego, podlegający zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów.
W przypadku paragonu dokumentującego sprzedaż towaru nabytego w toku nabycia sprawdzającego, sprawdzający nie będzie zwracał towaru, gdy:
- nastąpi odmowa zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar,
- z uwagi na rodzaj towaru lub szczególne właściwości, nie będzie istniała możliwość jego ponownej sprzedaży,
- odstąpi od zwrotu towaru.
Usługi zasadniczo nie będą podlegały zwrotowi, jeżeli zostaną wykonane. Jeżeli usługa nie zostanie wykonana, sprawdzający będzie zobowiązany do zwrotu zapłaty. W przypadku, gdy podczas nabycia sprawdzającego zostanie wydany paragon fiskalny, a usługa nie zostanie wykonana, sprawdzany będzie miał obowiązek przyjęcia tego paragonu (chyba, że odmówi zwrotu otrzymanej zapłaty).
Dokumentacja nabycia sprawdzającego
Rodzaj dokumentu sporządzanego w związku z nabyciem sprawdzającym uzależniony jest od dokonanych ustaleń. Jednym z tych dokumentów jest notatka, sporządzana zasadniczo w przypadku prawidłowego procesu sprzedaży towarów. Notatka powinna zawierać:
- datę i miejsce dokonania nabycia sprawdzającego,
- wskazanie sprawdzanego,
- wskazanie sprawdzającego,
- numeru paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej,
- wartość sprzedaży brutto, w tym wskazanie kwoty należnego podatku od towarów i usług,
Drugim rodzajem dokumentu jest protokół. Obowiązek jego sporządzenia nastąpi w sytuacji, w której:
- w toku nabycia sprawdzającego stwierdzi się naruszenie przez sprawdzanego obowiązków ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej i wydawania nabywcy paragonu fiskalnego,
- dojdzie do popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego, w związku z czym nabyty towar nie będzie podlegał zwrotowi,
- nabycie sprawdzające będzie dotyczyło usługi,
- sprawdzany odmówi:
-
- przyjęcia zwracanego towaru,
- przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru,
- zwrotu otrzymanej zapłaty za zwracany towar.
Protokół sporządzany będzie w dwóch egzemplarzach, z których jeden będzie musiał otrzymać sprawdzany.
Jakie skutki pociągnie za sobą nabycie sprawdzające?
Nabycie sprawdzające nie będzie miało charakteru kontroli podatkowej ani kontroli celno-skarbowej, co – według fiskusa – przemawia na korzyść tego rozwiązania. Podczas gdy wszczęcie powyższych kontroli jest uregulowanym procesem wymagającym spełnienia kilku przesłanek, nabycie sprawdzające może być dokonane praktycznie w każdym momencie, a podatnik może nie być świadomy tego, że właśnie odbywa się u niego kontrola. W projekcie ustawy zwrócono uwagę na fakt, że w 2020 roku urzędy celno-skarbowe dokonały około 15 000 kontroli przestrzegania wymienionych w artykule obowiązków, z czego nieprawidłowości stwierdzono w ponad 43% przypadków. Nabycie sprawdzające ma więc z jednej strony stanowić narzędzie chroniące podatników rzetelnie wywiązujących się z obowiązków podatkowych przed nieuczciwą konkurencją, natomiast z drugiej strony – dzięki mniejszemu sformalizowaniu – przyspieszyć wykrywanie wszelkich niezgodności z przepisami prawa. Tyle teoria.
Eksperci podkreślają jednak, że nabycie sprawdzające jest niejako usankcjonowaniem prowokacji urzędniczych. Na tym tle mogą pojawić się spory dotyczące tego, czyją inicjatywą i zamiarem było dokonanie sprzedaży bez paragonu. Ponadto warto zauważyć, że ustawodawca przewidział, iż w zakresie nabycia sprawdzającego nie znajdą zastosowania przepisy Rozdziału 5 ustawy Prawo Przedsiębiorców, które zawierają katalog podstawowych praw przedsiębiorcy, wobec którego fiskus chce przeprowadzić kontrolę. Ten fakt można postrzegać jako naruszenie interesów oraz praw sprawdzanego.
1 października br. Sejm uchwalił zmiany podatkowe związane z Nowym Ładem. Ustawa trafi teraz do Senatu i – jeśli zostanie uchwalona oraz ogłoszona przed końcem listopada – wejdzie w życie od początku 2022 roku. Zgodnie z planami rządu, w 2022 roku fiskus ma dostać 8,5 mln złotych na potrzeby przeprowadzania czynności związanych z nabyciem sprawdzającym.
AUTOR: Katarzyna Carewicz, Specjalista ds. księgowości, Outsourcing finansowo-księgowy
