Zarówno dla płatników, jak i ubezpieczonych, wkrótce mogą nastąpić spore zmiany w regulacjach obejmujących system ubezpieczeń społecznych. Które z nich i dla kogo będą korzystne, a które już teraz wywołują spore kontrowersje?
Z artykułu dowiesz się m.in..:
- W jakim obszarze ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnicy mają już niebawem być traktowani nierówno wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
- Jaki niekorzystny dla pracodawców proceder dotyczący długotrwałych zwolnień chorobowych ma ukrócić planowana nowelizacja.
- Jakimi innowacjami technologicznymi dotyczącymi zatrudniania cudzoziemców ma skutkować nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w kilku innych ustawach. Niektóre z tych zmian wg zapowiedzi resortu miały wejść w życie już od 1 kwietnia br., ale zważywszy na etap legislacyjny prac nad projektem i bieżącą datę, termin ten z pewnością się opóźni. Niemniej warto przyjrzeć się bardziej szczegółowo, w jakim kierunku zmierzają projektowane zmiany.
Generalnie nowelizacja zakłada uporządkowanie systemu ubezpieczeń społecznych, jego racjonalizację, wprowadzenie jednolitych rozwiązań w zakresie przyznawania i wypłaty świadczeń, a także usprawnienie rozliczeń płatników z ZUS-em. Oprócz zmian w przepisach dotyczących ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych projekt nowelizacji nanosi zmiany również w innych aktach prawnych, np. w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia w przypadku choroby oraz macierzyństwa, a także o ubezpieczeniu społecznym z tytułu chorób zawodowych czy wypadków przy pracy. Jakie konkretne zmiany mają niebawem wejść w życie?
Nasz ekspert Agata Próchnicka jest do Twojej dyspozycji.
Krótszy czas dla płatników na korektę deklaracji ZUS IWA
Jedną ze zmian, które były planowane od 1 kwietnia 2021 roku, jest skrócenie okresów, w których płatnik może sporządzać korektę deklaracji ZUS IWA. Każdy płatnik zgłaszający co najmniej dziesięciu ubezpieczonych do ubezpieczenia wypadkowego ma obowiązek składać taki formularz co roku. Na jego podstawie ZUS ustala wysokość składki wypadkowej dla danego przedsiębiorstwa. Ten zapis budzi wiele wątpliwości. Jeśli projekt wejdzie w życie, płatnik będzie miał możliwość skorygowania informacji ZUS IWA tylko jeden rok wstecz, podczas gdy ZUS otrzyma prawo do kontroli płatnika i sporządzenia korekt informacji za pięć lat wstecz. Dla płatników jest to sytuacja niekorzystna. W tym przypadku mamy do czynienia z istotną rozbieżnością oraz nierównym traktowaniem. Ograniczanie uprawnień tylko jednej ze stron przez ustawodawcę nie powinno mieć miejsca.
W przypadku składki wypadkowej sytuacja jest o tyle specyficzna, że jest to jedyna spośród składek na ubezpieczenia społeczne, która jest ruchoma. ZUS określa ją w oparciu o składane co roku informacje dotyczące m.in. rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, liczby ubezpieczonych, pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czy pracowników poszkodowanych w wypadkach przy pracy, jakie miały miejsce w roku, za który jest składany formularz ZUS IWA. Wysokość stopy procentowej za dany okres oblicza się z uwzględnieniem danych z trzech poprzednich deklaracji ZUS IWA.
Zgodnie z nowymi regulacjami, jeśli płatnik zauważy, że popełnił w nich błąd, będzie mógł go poprawić tylko w deklaracji z ostatniego roku. W związku z tym w dokumentacji mogą pojawić się fałszywe dane, które nigdy nie zostaną skorygowane i skutkować będą tym, że płatnik będzie odprowadzał do ZUS-u nieprawidłowo ustalone stawki. Do tej pory przedsiębiorcy mieli możliwość kontroli dokumentów, a w przypadku znalezienia błędów – do skorygowania danych. Nowe przepisy i brak możliwości korekty deklaracji mogą oznaczać, że płatnik będzie opłacał wyższe składki, niż powinien. Ograniczenie możliwości samodzielnego skorygowania deklaracji ZUS IWA doprowadzi do zakłócenia równowagi między przedsiębiorcą a urzędem.
Pozostałe zmiany w prawie zaplanowane na kwiecień 2021 roku
Oprócz powyższej zmiany dotyczącej skrócenia terminu korekty deklaracji ZUS IWA, ustawodawca planował od 1 kwietnia wprowadzenie regulacji dotyczących:
- przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego osobom, które z niezależnych przyczyn (np. śmierć pracodawcy) straciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu ubezpieczenia;
- modyfikacji dotyczącej dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, któremu podlegać mogą na swój wniosek osoby objęte obligatoryjnymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi – planuje się uchylenie przerwania ubezpieczenia chorobowego z powodu nieopłacania składek w terminie.
Zmiany w ustawie o ubezpieczeniach społecznych przewidziane od 2022 roku
W dalszej perspektywie, tj. od 1 stycznia 2022 roku, krajowy regulator przewiduje:
- skrócenie możliwości poboru zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – nie dłużej niż 91 dni;
- nowe zasady zaliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego, przy czym do jednego okresu zasiłkowego miałyby wliczać się okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz okresy niezdolności do pracy między którymi wystąpiła przerwa nie dłuższa niż 60 dni, niezależnie od tego czy absencje dotyczą tej samej czy innej choroby (wyjątkiem byłaby sytuacja, gdy po takiej przerwie niezdolność nastąpiła w okresie ciąży);
- ujednolicenie zasad objęcia ubezpieczeniami społecznymi wspólników jednoosobowych spółek z o.o. oraz spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej;
- wprowadzenie bezgotówkowej formy świadczeń długoterminowych (m.in. emerytury, renty), przy czym osoby, które otrzymały świadczenia przed tym terminem nadal będą mogły korzystać z dotychczasowej formy ich przekazywania (np. za pomocą poczty polskiej).
Wspomniane wyżej zmiany związane ze zwolnieniami chorobowymi wywołują spore kontrowersje, gdyż wg nowych regulacji ma być konieczna co najmniej 60-dniowa przerwa między zwolnieniami: po 182 dniach nie będzie można uzyskać ponownie 182 dni zwolnienia chorobowego. Dla pracodawców jest to pozytywna modyfikacja – z pewnością ułatwi planowanie czasu pracy, które do tej pory mogło stanowić problem w obliczu długich zwolnień chorobowych pracowników.
Pozostałe zmiany planowane przy okazji nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Projekt opracowywany w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej obejmuje również szereg innych bardzo obszernych modyfikacji. Obejmują one między innymi:
- informacje dotyczące elektronizacji wniosków o wydanie zaświadczenia A1;
- zmiany związane z dostępem ZUS do elektronicznego rejestru centralnego dotyczącego pozwoleń na pracę cudzoziemców;
- zmiany dotyczące odsetek, których na tę chwilę nie nalicza się, jeżeli nie przekraczają one kwoty 6,60 złodsetki za opóźnienie płatności nie będą naliczane od nieopłaconych w terminie składek z przyczyn zależnych od ZUS za okres od dnia, w którym składki te stały się wymagalne do dnia ich opłacenia.
Wszelkie zmiany, których wprowadzenie planowano na 1 kwietnia 2021 roku, skierowano do konsultacji społecznych. Postęp prac można sprawdzić tutaj.
WSPÓŁAUTOR: Helena Warszakowska Senior Menedżer, Outsourcing finansowo-księgowy
