Rola podmiotu (Operatora)
Obowiązki na gruncie EUDR dotyczą zdefiniowanych tam podmiotów (dalej: Operator) i podmiotów handlowych (dalej: Handlowiec).
Operatorem jest każda osoba fizyczna lub prawna, która w ramach działalności handlowej wprowadza odnośne produkty do obrotu lub wywozi odnośne produkty.
Z nabyciem statusu Operatora (oraz koniecznością wypełnienia obowiązków z tym statusem związanych), będą wiązały się:
- dostawa (odpłatna lub nieodpłatna) towarów wyprodukowanych we własnym zakresie (w tym przetworzonych) w UE,
- import towarów (procedura dopuszczenie towarów do obrotu w UE),
- eksport towarów (procedura wywozu z UE),
- na podstawie przepisu szczególnego – nabycie towarów od podmiotu z siedzibą w kraju spoza UE, który dokonał ich importu w UE.
EUDR obejmuje także dostawy towarów (zobacz szczegółowe zasady i kryteria objęcia towarów EUDR) na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jak i działalność, za którą nie dokonuje się płatności (np. darowizna). EUDR nie dotyczy natomiast użytku prywatnego osób fizycznych (np. przywóz pamiątek z podróży spoza UE).
Ad 1 – dostawa (odpłatna lub nieodpłatna) towarów wyprodukowanych we własnym zakresie (w tym przetworzonych) w UE
Chodzi o towary wyprodukowane lub przetworzone w UE. W tym wypadku Operatorem będzie zazwyczaj producent lub wytwórca, który dystrybuuje lub wykorzystuje te towary w ramach swojej działalności (np. właściciel lasu sprzedający drewno pozyskane w wyniku wycinki). Dotyczy to również przetwórcy towarów (tj. kiedy powstaje towar z nowym kodem CN występującym w załączniku I do EUDR), który wprowadza go do obrotu lub wywozi z rynku UE (np. importer masła kakaowego znajdującego się w załączniku I pod kodem CN 1804, produkujący z niego czekoladę, również znajdującą się w załączniku I pod kodem CN 1806).
Ad 2. – import towarów (procedura dopuszczenie towarów do obrotu w UE)
Dotyczy towarów wyprodukowanych poza UE. Przez import należy w tym wypadku rozumieć procedurę celną „dopuszczenia do obrotu”. Inne procedury celne (np. składowanie celne, uszlachetnianie czynne, odprawa czasowa itp.) nie wchodzą w zakres stosowania EUDR.
Importerem jest podmiot wskazany jako:
-„Odbiorca” w polu 8 zgłoszenia celnego (dokumentu SAD).
-„Importer” w elektronicznym zgłoszeniu celnym (ZC429).
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Ad 3. – eksport towarów (procedura wywozu z UE)
W przypadku towarów wywożonych z UE Operatorem jest osoba działająca jako eksporter, jeżeli towary są zgłaszane jako objęte celną procedurą wywozu. Eksporter jest podmiotem wskazanym jako:
1 „Nadawca/Eksporter” w polu 2 zgłoszenia celnego (dokumentu SAD).
2 „Eksporter” w elektronicznym zgłoszeniu celnym (CC515C),
Ad 4. – na podstawie przepisu szczególnego – nabycie towarów od podmiotu z siedzibą w kraju spoza UE, który dokonał ich importu w UE
Jeżeli importerem (w ramach procedury „dopuszczenia do obrotu”) jest podmiot niemający siedziby w UE, to pierwszy podmiot, któremu udostępnia on towary objęte EUDR na rynku UE, również uznaje się za Operatora – mimo, że nie jest on Operatorem w rozumieniu definicji określonej w EUDR, to podlega on tym samym obowiązkom.
Podmioty (Operatorzy) niższego i wyższego szczebla
Jak wskazano wyżej, pojęcie Operatora, obejmuje również przetwórców towaru objętego EUDR w inny towar, także objęty tymi regulacjami.
Przedsiębiorstwo A, z siedzibą w UE, importuje masło kakaowe (zawarte w załączniku I pod kodem CN 1804), a przedsiębiorstwo B, także z siedzibą w UE, wykorzystuje to masło kakaowe do produkcji czekolady (zawartej w załączniku I pod kodem CN 1806) i wprowadza ją na rynek UE. Na gruncie EUDR, oba przedsiębiorstwa będą uważane za Operatorów. Przedsiębiorstwo A będzie jednak Operatorem wyższego szczebla (eng. upstream operator), podczas gdy przedsiębiorstwo B Operatorem niższego szczebla (eng. downstream operator).
Rola podmiotu handlowego (Handlowca)
Status Handlowca uzyska natomiast każdy, inny niż Operator, uczestnik łańcucha dostaw, który w ramach działalności handlowej udostępnia towary objęte EUDR na rynku. Handlowcem będzie zatem każdy podmiot dokonujący obrotu towarami wymienionymi w załączniku I do EUDR na terenie UE, za wyjątkiem ich importu i eksportu oraz dostawy towarów wyprodukowanych (lub przetworzonych) we własnym zakresie. Handlowcem nie będzie również podmiot, który nabył towar objęty EUDR od importera tego towaru, który nie ma siedziby w UE.
Aby uzyskać status Handlowca konieczne jest zatem kolejne udostępnienie (dostarczenie) towaru na rynek UE. Aby do niego doszło, powinna istnieć umowa dotycząca przeniesienia własności lub równoważna (obowiązków na gruncie EUDR nie powoduje natomiast np. umowa najmu) dotycząca danego odnośnego produktu.
Ważny fragment
W efekcie, co do zasady, Handlowcem nie staje się przedsiębiorca zużywający towary objęte EUDR w ramach własnej działalności, jeżeli te towary nie stają się częścią finalnego produktu (wymienionego w załączniku I do EUDR), który jest następnie wprowadzany po raz pierwszy na rynek.
Obowiązki podmiotu (Operatora)
Zasadniczym obowiązkiem Operatora jest wprowadzenie systemu należytej staranności, tj. zestawu procedur i środków w celu zapewnienia zgodności towarów z EUDR. Należyta staranność składa się z trzech etapów:
- gromadzenie informacji, danych i dokumentów dotyczących towarów objętych EUDR,
- podejmowanie środków oceny ryzyka niezgodności z EUDR,
- w razie potrzeby – przedsięwzięcie środków zmniejszające to ryzyko.
Kolejnym obowiązkiem Operatora, po przeprowadzeniu badania należytej staranności, a przed wprowadzeniem na rynek UE albo eksportem towaru objętego EUDR, jest złożenie oświadczenia należytej staranności – jego złożenie oznacza, że Operator przyjmuje odpowiedzialność za zgodność towaru z EUDR.
Szczegółowy opis tych etapów i wymagań kluczowych dla zachowania należytej staranności, a także zasady składania samego oświadczenia, wskazaliśmy w poprzednich publikacjach serii o EUDR.
Obowiązki podmiotu handlowego (Handlowca)
Z punktu widzenia obowiązków Handlowca kluczowy jest natomiast jego status mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy (MŚP). Obowiązki Handlowców będących MŚP, w głównej mierze ograniczają się do zbierania informacji o swoich dostawcach i klientach prowadzących działalność gospodarczą, w szczególności numerów referencyjnych oświadczeń należytej staranności złożonych na wcześniejszym etapie obrotu.
Handlowcy będący MŚP są natomiast zwolnieni z obowiązku badania należytej staranności i składania oświadczenia. Ich zadaniem pozostaje de facto utrzymanie identyfikowalności towarów w łańcuchu dostaw i ewentualne udostępnienie zgromadzonych informacji na żądanie właściwych organów.
Ważny fragment
Obowiązek badania należytej staranności i składania oświadczenia dotyczy natomiast Handlowców niebędących MŚP (dużych przedsiębiorców), co zbliża zakres ich zadań do tych przynależnych Operatorom.
Status MŚP i konsekwencje z nim związane
Określenie wielkości przedsiębiorstwa ma również kluczowe znaczenie na kilku kolejnych płaszczyznach EUDR:
- Operatorzy MŚP niższego szczebla nie mają obowiązku badania należytej staranności w części, w jakiej zostało ono przeprowadzone na poprzednim (wyższym) etapie łańcucha dostaw (w ślad za przykładem przedstawionym powyżej – producent czekolady nie będzie zobowiązany do badania należytej staranności wobec masła kakaowego użytego do jej produkcji, jeśli na poprzednim etapie złożone zostało oświadczenie należytej staranności) i tym samym nie mają obowiązku składania oświadczenia w tym zakresie.
- Operatorzy niebędący MŚP mogą powoływać się na oświadczenia o należytej staranności złożone na poprzednim etapie obrotu dopiero po „upewnieniu się”, że na tym etapie dochowano należytej staranności.
- Operatorzy niebędący MŚP mają obowiązek publikowania corocznego sprawozdania dotyczącego ich systemu należytej staranności.
- Kontrola Handlowców MŚP co do zasady obejmuje badanie zgromadzonej dokumentacji. Może ona obejmować również kontrole na miejscu dopiero, jeżeli badanie dokumentacji wzbudzi wątpliwości.
Ważny fragment
Wielkość przedsiębiorstwa ma również znaczenie dla określenia momentu, od kiedy dany podmiot jest objęty EUDR – co do zasady jest to 30 grudnia 2025 r. Niemniej wobec Operatorów i Handlowców, którzy na dzień 31 grudnia 2020 r. byli uznani za mikroprzedsiębiorstwa lub małe przedsiębiorstwa, obowiązki te stosuje się od 30 czerwca 2026 r.
Wielkość przedsiębiorstwa na gruncie EUDR określa się zgodnie z definicjami zawartymi w dyrektywie unijnej, której przepisy zostały zaimplementowanego do prawa krajowego w ustawie o rachunkowości. Wskazane tam kryteria i limity decydują zatem o tym, czy mamy na gruncie EUDR do czynienia z MŚP, czy nie. Z przepisów tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym na koniec 2020 r., należy również skorzystać dla celów analizy statusu mikroprzedsiębiorstwa lub małego przedsiębiorstwa pod kątem odroczenia terminu obowiązywania EUDR do 30 czerwca 2026 r.
Co istotne, odroczenie stosowania EUDR dla mikro i małych przedsiębiorców ma również wpływ na kolejne podmioty w łańcuchu dostaw, niezależnie od ich statusu. Jeżeli, w okresie przejściowym (30 grudnia 2025 r. – 30 czerwca 2026 r.), mikro lub mały przedsiębiorca wprowadzi na rynek odnośne produkty, będzie on zwolniony z obowiązków na gruncie EUDR. W tej sytuacji także podmioty na dalszych etapach łańcucha dostaw (np. Operator niższego szczebla) są zwolnieni ze swoich obowiązków na gruncie EUDR. W takim wypadku są oni jedynie zobowiązani do zgromadzenia dowodów rozstrzygających, że odnośny produkt został wprowadzony do obrotu przez mikro lub małego przedsiębiorcę w okresie przejściowym.
Podsumowanie
Choć podział uczestników rynku na Operatorów i Handlowców może wydawać się prosty, w praktyce jego prawidłowe ustalenie wymaga dokładnej analizy modelu działalności firmy, sposobu pozyskiwania i udostępniania towarów oraz relacji z dostawcami i odbiorcami. Dodatkowo, kluczowe znaczenie ma status przedsiębiorstwa jako MŚP, który wpływa zarówno na zakres obowiązków, jak i moment od kiedy należy je wypełniać.
Pomyłki w przypisaniu roli w łańcuchu dostaw lub błędne założenia co do wielkości przedsiębiorstwa mogą skutkować nie tylko nałożeniem obowiązków, które nie przysługują, ale również – co groźniejsze – ich niedopełnieniem i narażeniem się na ryzyko sankcji.
Jeśli Twoja firma uczestniczy w obrocie towarami objętymi EUDR – jako importer, eksporter, producent, dystrybutor czy pośrednik – to teraz jest ostatni moment na weryfikację obowiązków, ustalenie przysługujących uproszczeń oraz dostosowanie procesów do wymogów EUDR w praktyce.
AUTOR: Sebastian Kopacz, Senior konsultant, Doradca podatkowy, Bieżące doradztwo podatkowe
Zobacz pozostałe artykuły z serii o EUDR: