Przepisy Ustawy o obronie Ojczyzny zakazują pracodawcom rozwiązywania umów o pracę z osobami powołanymi do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej. Również małżonkowie rekrutów będą mieli zapewnioną ochronę. Nie będzie ich można zwolnić z pracy przez 9 miesięcy. Dokładnie tyle ma trwać obowiązkowa zasadnicza służba wojskowa.
Podsumowanie:
- Ustawa o obronie Ojczyzny wejdzie w życie 23 kwietnia 2022 r.
- Przepisy w Ustawie regulują m.in. kwestię rozwiązywania stosunku pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej, jak również z małżonkiem takiej osoby.
- Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni zapoznać się ze swoimi prawami i obowiązkami, wynikającymi z Ustawy.
Ustawa o obronie Ojczyzny – skutki dla pracownika
O Ustawie o obronie Ojczyzny („Ustawa”) wszyscy usłyszeliśmy szerzej, kiedy nagle zaczęto o niej głośno mówić przy okazji wybuchu wojny w Ukrainie. Prawdą jednak jest , że prace nad projektem Ustawy toczyły się w Rządzie na długo jeszcze przed wybuchem konfliktu zbrojnego za naszą wschodnią granicą. Jednak to wojna spowodowała, że projekt trafił do Sejmu już 28 lutego 2022 i w ekspresowym tempie procedowany w dniu 18 marca został podpisany przez Prezydenta i opublikowany w Dzienniku Ustaw. Ustawa wejdzie w życie 23 kwietnia 2022r.
Nie o obronie Ojczyzny ma być tutaj jednak mowa, ale skutkach jakie wywołuje wejście w życie Ustawy dla pracownika – żołnierza oraz małżonka żołnierza.
Ochrona rekruta – rozwiązanie stosunku pracy tylko za zgodą pracownika
Stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika.
Będzie można także zwolnić poborowych zatrudnionych na podstawie umów o pracę zawartych na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy. Poborowego będzie można także zwolnić, jeżeli pracodawca będzie miał podstawy, aby rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. dyscyplinarka) oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.
Jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy miałby upłynąć po dniu powołania pracownika do zasadniczej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej, wypowiedzenie stanie się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy będzie mogło nastąpić tylko na żądanie pracownika.
Pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się ponownie do tego zakładu w celu podjęcia pracy. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy.
Jeżeli pracownik uzyskał podczas odbywania zasadniczej służby wojskowej inne lub wyższe kwalifikacje zawodowe, pracodawca jest obowiązany na wniosek pracownika zatrudnić go w miarę możliwości na stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom nabytym w Siłach Zbrojnych.
Ustawa o obronie Ojczyzny – ochrona małżonka żołnierza, ale nie każdego
Ustawa przewiduje także, że w okresie odbywania przez żołnierza obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej nie będzie można zwolnić z pracy jego małżonki/małżonka. Ochrona dotyczy jednak tylko tych małżonków żołnierzy (wyraźnie mówi o tym przepis), którzy zostali/zostaną powołani przez Państwo do odbycia obowiązkowej służby wojskowej, a nie tych, którzy zgłosili/zgłoszą się dobrowolnie. Do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej zostaną zakwalifikowane osoby uznane za zdolne do tej służby, posiadające wykształcenie co najmniej podstawowe, z wyłączeniem wykształcenia uzyskanego w szkole specjalnej, oraz które nie ukończyły 35 roku życia. Do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej będzie można powołać również osoby uznane za zdolne do służby wojskowej, które ukończyły 18 rok życia i zgłosiły się ochotniczo do tej służby. Ochrona małżonków przed zwolnieniem będzie mogła znaleźć zastosowanie jednak dopiero, jeśli Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzi, w drodze rozporządzenia, obowiązek pełnienia zasadniczej służby wojskowej, określając termin jej rozpoczęcia i zakończenia, z uwzględnieniem potrzeb Sił Zbrojnych.
Ważny fragment
Ochrona będzie trwać tyle, ile wynosi obowiązkowa zasadnicza służba wojskowa, czyli przez 9 miesięcy.
Reasumując ochrona przed zwolnieniem z pracy żony lub męża rekruta przewidziana jest wyłącznie w sytuacji przywrócenia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej. A taka podobno (wg biura prasowego MON) na razie wcale nie jest planowana.
Żonę czy męża poborowego pracodawca będzie mógł jednak zwolnić w pewnych wyjątkowych sytuacjach, tj. wyłącznie z jego winy oraz wyłącznie w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracodawca nie może pytać o wszystko pracownika
Kodeks pracy przewiduje ściśle określoną ilość informacji (zamknięty katalog), o jakie może pytać pracownika. Pracodawca nie będzie mógł zatem małżonka/małżonki zapytać, czy (w razie wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej) przysługuje jemu/jej ochrona przed zwolnieniem. Małżonek/małżonka będzie mógł takiej informacji udzielić jedynie dobrowolnie i z własnej inicjatywy. Może to na którymś etapie wprowadzić chaos organizacyjny w działach personalnych (ale na pewno jeszcze nie 23 kwietnia, kiedy wejdzie w życie Ustawa), bo nie ma na tym etapie w Kodeksie pracy przepisów uprawniających pracodawców do żądania informacji o zawodzie współmałżonków ani, tym bardziej, o powołaniu ich przez Prezydenta do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej.
