Pewnym wyjątkiem od tej zasady jest mechanizm przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych, który umożliwia pozbawienie wpływu drobnych akcjonariuszy na funkcjonowanie spółki.
Czym jest przymusowy wykup akcji w niepublicznej spółce akcyjnej?
Przymusowy wykup akcji tzw. squeeze out umożliwia akcjonariuszom większościowym spółek niepublicznych wykup akcji drobnych akcjonariuszy bez konieczności uzyskania zgody tych drugich. Głównym celem tej regulacji jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania spółki poprzez ochronę akcjonariuszy większościowych przed nielojalnie postępującymi akcjonariuszami mniejszościowymi, których działanie może prowadzić do spowolnienia rozwoju spółki, a w konsekwencji narażenia spółki na straty. Konsekwencją przymusowego wykupu akcji jest przejęcie przez akcjonariuszy większościowych, w proporcji ustalonej w uchwale walnego zgromadzenia, odpowiednich akcji akcjonariuszy mniejszościowych.
Skuteczne przeprowadzenie procedury squeeze out kończy się wykreśleniem akcjonariuszy mniejszościowych z rejestru akcjonariuszy spółki. Chociaż warunki dokonania przymusowego wykupu akcji oraz procedura zostały określone w przepisach, w praktyce każdy proces squeeze out wymaga indywidualnego podejścia, bowiem wiąże się z potencjalnie wysokim ryzykiem sporu na linii akcjonariusze większościowi i akcjonariusze mniejszościowi.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Jakie warunki formalne muszą zostać spełnione, aby mogło dojść do przymusowego wykupu akcji?
Przepisy wprost regulują jakie warunki muszą zostać spełnione, aby mogło dojść do skutecznego wykupu akcji mniejszościowych akcjonariuszy. Dla przeprowadzenia squeeze out wymagane jest podjęcie uchwały w przedmiocie przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych przez walne zgromadzenie. Dla skuteczności uchwały w przedmiocie przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych wymagana jest większość 95% głosów oddanych. W treści uchwały o przymusowym wykupie muszą zostać określone akcje podlegające wykupowi, nie ma natomiast obowiązku wskazywania imiennie akcjonariuszy mniejszościowych, których akcje mają zostać wykupione. Powyższe oznacza, że wystarczające jest wskazanie numerów i serii wykupywanych akcji. Dane identyfikujące konkretne osoby wymagane są natomiast w przypadku akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, a wynika to z faktu, że uchwała ta tworzy zobowiązanie do wykupu, dlatego konieczne jest wskazanie podmiotów zobowiązanych. Przymusowy wykup akcji może obejmować akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego (w w/w zakresie dopuszczalny jest przymusowy wykup również niektórych z akcjonariuszy mniejszościowych, jak też części akcji należących do akcjonariusza mniejszościowego). Przejąć akcje może nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, którzy posiadają nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, przy czym każdy z przejmujących akcje akcjonariuszy musi posiadać min. 5 % udziału w kapitale zakładowym.
Wyżej wskazane warunki stanowią wstępne wymagania wynikające z kodeksu spółek handlowych, które muszą zostać spełnione, aby rozpocząć procedurę squeeze out. Dla skutecznego przeprowadzenia i zakończenia procesu musi zostać spełniony również szereg innych proceduralnych wymogów, o których piszemy w artykule: Przymusowy wykup akcji (squeeze out) w spółce niepublicznej – jak przebiega proces?
Czy akcjonariusze mniejszościowi mogą skutecznie zablokować squeeze out?
Prawodawca nie przewidział możliwości zablokowania procesu wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych. Powyższe oznacza, że o ile procedura zostanie przeprowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami, akcjonariusze mniejszościowi nie mają instrumentów prawnych, które umożliwiłyby im zatrzymanie posiadanych akcji.
Ustawodawca, chcąc jednak niejako zbalansować procedurę wykupu akcji i zrównać prawa akcjonariuszy mniejszościowych wprowadził zapisy o tzw. reverse squeeze out. Instytucja ta pozwala wyjść ze spółki także pozostałym akcjonariuszom mniejszościowym, którzy nie byli objęci uchwałą o przymusowym wykupie. W praktyce oznacza to, że jeżeli akcjonariusze większościowi zdecydują się na wykup akcji tylko niektórych akcjonariuszy mniejszościowych, to pozostali akcjonariusze mniejszościowi nieobjęci uchwałą o wykupie mogą w określonym terminie (dwa dni od dnia walnego zgromadzenia w przypadku akcjonariuszy obecnych na walnym zgromadzeniu lub miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały w przypadku akcjonariuszy nieobecnych na walnym zgromadzeniu) zażądać wykupu również ich akcji.
W powyższym przypadku skuteczność uchwały o przymusowym wykupie akcji zależy od wykupienia akcji przedstawionych do wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych, których akcje nie zostały wcześniej objęte uchwałą o wykupie. Powyższe realizowane jest przy założeniu, że warunki do przeprowadzenia procedury squeeze out, o których mowa powyżej zostały spełnione tj. z uwzględnieniem, że wszyscy akcjonariusze mniejszościowi posiadają nie więcej niż 5%.
Przymusowy wykup akcji to procedura realizowana często w przypadku konfliktu akcjonariuszy, w szczególności gdy zidentyfikowany zostanie problem nadużywania przez mniejszość praw korporacyjnych w sposób utrudniający sprawne funkcjonowanie spółki. Sama procedura squeeze out pozornie nie wydaje się skomplikowana, jednak zazwyczaj realizacji takich procesów towarzyszą napięte stosunki między akcjonariuszami, a wówczas nawet najmniejszy błąd proceduralny może doprowadzić do uchylenia, a w niektórych przypadkach stwierdzenia nieważności uchwały i w konsekwencji niepowodzenia całego procesu.
Wsparcie Grant Thornton przy squeeze out:
- doradztwo przedwdrożeniowe – wsparcie w oszacowaniu ryzyka oraz analiza, czy przeprowadzenie procedury w spółce jest możliwe;
- kompleksowe przeprowadzenie procedury squeeze out;
- reprezentowanie zarządu lub akcjonariuszy (zarówno większościowych jak i mniejszościowych) przy procedurze squeeze out;
- weryfikacja poprawności przeprowadzonego procesu i rekomendacje dot. podjęcia możliwych działań.
AUTORKA: Karolina Idziak, Associate, Zespół Doradztwa w Procesach Reorganizacji
