Rynek usług audytorskich w Wielkiej Brytanii nie służy akcjonariuszom

Po kilkunastu miesiącach prac brytyjska Komisja ds. Konkurencji (ang. Competition Commission) ogłosiła pod koniec lutego raport z przeprowadzonych badań. Wstępny wniosek sformułowany przez Komisję jest następujący:
Konkurencja na rynku usług audytorskich jest ograniczana przez czynniki, które powstrzymują przedsiębiorstwa przed zmianą audytora oraz przez skłonność audytorów do koncentrowania się na potrzebach zarządów a nie akcjonariuszy.

W podsumowaniu wstępnych obserwacji Komisja ds. Konkurencji stwierdziła, że trudności w porównaniu dostępnych na rynku alternatyw z ofertą aktualnego audytora a także znaczące koszty zmiany audytora powodują, że przedsiębiorstwa wolą kontynuować współpracę z dotychczasowym biegłym. Takie podejście pozbawia je niestety siły przetargowej, co oczywiście wykorzystują firmy audytorskie.

Audytorzy – chociaż są wybierani po to, aby chronić interesy udziałowców – zbyt często skupiają się na spełnianiu wymagań zarządów, bo to przecież ich członkowie odgrywają kluczową rolę w procesie podejmowania decyzji o przedłużeniu kontraktu z audytorem. Oznacza to, że konkurowanie koncentruje się w obszarach, które z wymaganiami udziałowców nie mają wiele wspólnego.

Rynek usług audytorskich jest zdominowany przez Wielką Czwórkę (KPMG, Ernst & Young, PwC oraz Deloitte). Firmy spoza Wielkiej Czwórki mają spore trudności w przekonaniu klientów, że ich doświadczenie oraz reputacja są wystarczające, aby móc wkroczyć na rynek audytu największych angielskich przedsiębiorstw.

Komisja ds. Konkurencji stwierdziła, że niemal co trzecia spółka spośród 100 największych brytyjskich spółek giełdowych (oraz co piąta wśród 250 największych) ma tego samego audytora od ponad 20 lat. Przekraczającym dziesięć lat okresem współpracy z tym samym biegłym mogą się pochwalić dwie na trzy spośród 100 największych spółek (oraz co druga spółka z grona 250 największych).

Komisja podkreśla, że brak zdrowej konkurencji może się przyczyniać do wzrostu cen, obniżenia jakości oraz zmniejszenia innowacyjności, a przede wszystkim do niepowodzenia w spełnianiu wymagań akcjonariuszy. Laura Carstensen, Przewodnicząca Grupy Badawczej ds. Audytu (ang. Audit Investigation Group) powiedziała m.in., że w porównaniu z zarządami spółek udziałowcy odgrywają znikomą rolę w wyznaczaniu audytorów – i pomimo funkcjonowania komitetów audytu oraz innych zabezpieczeń – firmy audytorskie w naturalny sposób skupiają się w związku z tym na spełnianiu wymagań zarządów. Wynikiem tego jest raczej statyczny rynek, w ramach którego badania sprawozdań finansowych nie spełniają wymagań akcjonariuszy. Podkreśliła również potrzebę dokonania zmian, które sprawią, że audyt stanie się rzeczywiście niezależnym i wymagającym zadaniem, w którym audytorzy będą w mniejszym stopniu doradcami klienta, a w większym – przeprowadzającymi kontrolę inspektorami.

Główne problemy, na które wskazała Komisja ds. Konkurencji:

• Przedsiębiorstwa mogą porównać ofertę aktualnego audytora z ofertami innych dostawców jedynie w drodze procedury przetargowej.
• Ze względu na naturę audytu przedsiębiorstwom trudno ocenić jego jakość z wyprzedzeniem.
• Przedsiębiorstwa oraz firmy audytorskie budują opartą na wzajemnym zaufaniu relację, z której nie jest łatwo się wycofać, ponieważ oznacza to utratę korzyści płynących z jej kontynuowania.
• Zarządy przedsiębiorstw stają w obliczu znaczących kosztów utraconych korzyści w postaci czasu poświęcanego na wybór oraz zapoznanie nowego biegłego z przedsiębiorstwem.
• Audytorzy, kierowani niewłaściwymi bodźcami, konkurują ze sobą w spełnianiu wymagań zarządów przedsiębiorstw, zamiast udziałowców.
• Audytorzy napotykają bariery w dostarczaniu informacji udziałowcom (w szczególności, w związku z niechęcią zarządów do ujawniania większej ilości informacji w sprawozdaniach finansowych).

Środki zaradcze rozważane przez Komisję ds. Konkurencji:

• Obowiązkowe procedury przetargowe.
• Obowiązkowa rotacja firm audytorskich.
• Zwiększenie zakresu uprawnień oraz częstotliwości przeglądów wykonywanych przez Zespół ds. Przeglądu Jakości Audytu (ang. Audit Quality Review Team).
• Zakaz stosowania w umowach kredytowych klauzul nakazujących wybieranie na audytorów jedynie podmiotów spośród Wielkiej Czwórki.
• Zwiększona odpowiedzialność audytora wobec komitetu audytu.
• Zwiększenie rangi relacji udziałowiec – audytor.
• Zwiększone wymogi odnośnie raportowania.

Projekt prowadzony przez Komisję ds. Konkurencji wchodzi obecnie w fazę konsultacji. Na przygotowanie ostatecznego raportu Komisja ma czas do 20 października 2013 roku.