Wysłuchaj artykuł* lub czytaj dalej
*Artykuł czytany głosem wygenerowany przez AI
Spis treści
- Urlop szkoleniowy
- Urlop okolicznościowy
- Dodatkowe urlopy dla pracowników z niepełnosprawnością
- Dni wolne za święto innej religii
- Dni wolne dla członków obwodowych komisji wyborczych
- Zwolnienie od pracy dla radnych
- Zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych dla honorowych dawców krwi, osocza i szpiku
- Zwolnienie od wykonywania pracy dla działaczy związków zawodowych
- Zwolnienie od pracy w związku z udziałem pracownika w działaniach i akcjach ratowniczych
- Stawiennictwo w sądzie w charakterze świadka
Urlop szkoleniowy
W Kodeksie pracy (art. 103) jest mowa o urlopie szkoleniowym, ale precyzyjnie te kwestie regulują przepisy dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników. Zgodnie z nimi urlop szkoleniowy przysługuje w sytuacji, w której pracownik podnosi swoje kwalifikacje, ale następuje to z inicjatywy pracodawcy lub za zgodą pracodawcy. Wówczas urlop szkoleniowy jest płatny, oznacza to, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas trwania tego rodzaju urlopu. Wymiar tego urlopu wynosi 6 dni dla osób przystępujących do egzaminów zawodowych i 21 dni na przygotowanie pracy dyplomowej i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Ważny fragment
Jeżeli zaś pracownik podejmuje edukację bez zgody lub wsparcia pracodawcy to urlop szkoleniowy może nie przysługiwać.
Urlop okolicznościowy
Zasady udzielania urlopów okolicznościowych reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996r., a nie Kodeks pracy. Zgodnie z przepisami urlop okolicznościowy przysługuje pracownikowi m.in. w związku z:
1. Ślubem pracownika – 2 dni,
2. Ślubem dziecka pracownika – 1 dzień,
3. Narodzinami dziecka pracownika – 2 dni,
4. Zgonem bliskiej osoby:
- Śmierć małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma lub macochy – 2 dni,
- Śmierć rodzeństwa, teścia, teściowej, dziadka, babci lub innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką – 1 dzień.
Otrzymanie tego rodzaju urlopu warunkowane jest koniecznością złożenia wniosku do pracodawcy, najlepiej z odpowiednim wyprzedzeniem. W większości przypadków pracodawca wymaga potwierdzenia zdarzenia (np. aktu urodzenia, aktu zgonu, aktu małżeństwa), które stało się podstawą do ubiegania się o urlop okolicznościowy. Warto także dodać, że ten urlop jest w pełni płatny, a wynagrodzenie wypłacane jest tak, jak za czas pracy. Tym samym, pracownik nie traci prawa do wynagrodzenia ani dni urlopu wypoczynkowego.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Dodatkowe urlopy dla pracowników z niepełnosprawnością
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 roku stanowi podstawę prawną dla osób niepełnosprawnych w zakresie udzielania im dodatkowych dni wolnych. Z zawartych w niej zapisów wynika, że pracownicy zaliczeni do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności mają prawo do dodatkowych 10 dni płatnego urlopu wypoczynkowego rocznie. Należy jednak pamiętać, że ten dodatkowy rodzaj urlop przysługuje po przepracowaniu roku od dnia uznania pracownika za osobę niepełnosprawną. Po drugie, osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, ale nie częściej niż raz w roku. Po trzecie, osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać ze zwolnień od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub zajęć rehabilitacyjnych, jeżeli ich przeprowadzenie jest niemożliwe poza godzinami pracy. Tego rodzaju zwolnienia są płatne – pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieobecności. Pracownik z niepełnosprawnością musi poinformować pracodawcę o konieczności skorzystania ze zwolnienia oraz w razie potrzeby, przedłożyć dokumenty potwierdzające np. zaświadczenie lekarskie lub skierowanie na rehabilitację.
Czytaj więcej: Przełom roku w kadrach i płacach – czy jesteś gotowy na 2025 rok?
Dzień wolny za święto innej religii
Zwolnienie od pracy z okazji święta religijnego innej religii niż katolicka w Polsce jest przewidziane w przepisach, choć nie jest ono bezpośrednio wymienione w Kodeksie pracy. Zasady udzielania takiego zwolnienia reguluje Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U.2023.265 t. j. Art. 42.). Zgodnie z nimi, pracownik należący do wyzwań mniejszościowych musi zgłosić pracodawcy zamiar skorzystania z dnia wolnego w związku ze świętem religijnym najpóźniej 7 dni przed planowaną nieobecnością. W ewidencji czasu pracy oznaczana jest ona jako nieobecność usprawiedliwiona niepłatna, którą należy odpracować po wcześniejszym uzgodnieniu z pracodawcą. Wspomniane uzgodnienie musi nastąpić najpóźniej na 3 dni przed planowaną nieobecnością, a samo odpracowanie nie może powodować obniżenia wynagrodzenia ani stanowić pracy w godzinach nadliczbowych.
Ważny fragment
Niezwykle istotny jest fakt, że pracodawca po otrzymaniu wniosku o udzielenie dnia wolnego z okazji święta religijnego powinien mieć na uwadze, że odmowa narusza zakaz dyskryminacji ze względu na religie (art. 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania).
Zważając na najczęściej występujące mniejszości religijne w Polsce warto zwrócić uwagę na święta obchodzone przez wiernych Kościołów prawosławnych, wyznawców judaizmu i wyznawców islamu. Prawosławni mogą więc wnioskować o dzień wolny wynikający z chęci obchodzenia Wielkanocy według kalendarza juliańskiego. Żydzi mogą obchodzić Jom Kipur lub inne święta żydowskie, wyznawcy islamu mogą wnioskować o wolne dni na Ramadan lub Id al-Adha.
Dni wolne dla członków obwodowych komisji wyborczych
Członkowie obwodowych i terytorialnych komisji wyborczych w Polsce, w związku z wykonywaniem zadań, przysługuje:
- zwolnienie od pracy na dzień głosowania oraz liczenia głosów, a także na dzień następujący po dniu, w którym zakończono liczenie głosów, z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy,
- do 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Osoba chcąca skorzystać z dnia wolnego powinna zgłosić taką potrzebę swojemu pracodawcy. Ten zaś ma obowiązek udzielić dnia wolnego na zasadach przewidzianych w Kodeksie wyborczym (art. 154§ 4). który szczegółowo reguluje tego typu kwestie. Członek komisji wyborczej może być jednak zobowiązany do przedstawienia zaświadczenia o uczestnictwie w pracach komisji wyborczej, które wydawane jest przez przewodniczącego danej komisji. Warto podkreślić, że uzyskany dzień wolny jest dodatkowym dniem wolnym stanowiącym swoistego rodzaju rekompensatę za udział w pracach komisji. Tym samym, członkowie komisji wyborczych nie tracą wynagrodzenia za swoją stałą pracę.
Zwolnienie od pracy dla radnych
Radni, czyli członkowie rad gmin, powiatów oraz sejmików wojewódzkich, mają ustawowo przyznane prawo do dni wolnych w celu wypełniania obowiązków wynikających z ich funkcji samorządowej. Oznacza to, że pracodawca jest zobowiązany umożliwić radnemu wzięcie udziału w tych spotkaniach bez utraty pracy, na podstawie przedstawionego przez pracownika harmonogramu sesji rady lub posiedzeń komisji. W czasie dni wolnych na potrzeby pełnienia funkcji radnego pracodawca nie jest zobowiązany do wypłacania wynagrodzenia. Radni mogą jednak otrzymywać diety samorządowe, które częściowo rekompensują czas poświęcony na pełnienie obowiązków radnego.
Uprawnienia te reguluje ustawa o samorządzie gminnym (dla radnych gminnych), ustawa o samorządzie powiatowym (dla radnych powiatowych) oraz ustawa o samorządzie województwa (dla radnych wojewódzkich).
Zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych dla honorowych dawców krwi, osocza i szpiku
Na mocy ustawy o publicznej służbie krwi z dnia 22 sierpnia 1997 r. (z późniejszymi zmianami) ustanowiono, że pracownikom będącym honorowymi dawcami krwi przysługują dodatkowe dwa dni wolne w dniu oddania krwi lub jej składników (osocze krwi) i w dniu następnym. J Taki pracownik powinien poinformować pracodawcę o planowanym oddaniu krwi oraz po powrocie przedstawić zaświadczenie wydane przez stację krwiodawstwa, potwierdzające, że krew została oddana. Zaświadczenie to jest podstawą do usprawiedliwienia nieobecności oraz do wypłaty wynagrodzenia.
Zwolnienie od wykonywania pracy dla działaczy związków zawodowych
Na mocy ustawy o związkach zawodowych z 23 maja 1991 roku członkowie zarządów związków zawodowych mogą korzystać z długoterminowego urlopu bezpłatnego na czas pełnienia funkcji w związkach. Zgodnie z art. 31 ust. 3 tej ustawy, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi będącemu członkiem związku zawodowego zwolnienia od pracy na czas wykonywania obowiązków związkowych na poziomie zakładu pracy i poza nim, o ile wymaga tego działalność związku i czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Warto dodać, że rodzaj i zakres zwolnień mogą być szczegółowo uregulowane w porozumieniu między pracodawcą a związkiem. Co więcej, zwolnienie to dla działacza związkowego jest w większości przypadków płatne, jeśli obowiązki są związane z wykonaniem doraźnej, krótkoterminowej czynności na rzecz zakładu pracy (np. udział w negocjacjach z pracodawcą, zebraniach związku). Jednakże, jeśli działacz bierze udział w szkoleniach związkowych czy działaniach poza zakładem pracy, rekompensata może być ustalana odrębnie – często jest wtedy finansowana przez związek zawodowy. Należy również pamiętać, że w trakcie trwania takiego urlopu nie są opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przez pracodawcę, ale związek zawodowy może zdecydować o ich opłaceniu.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Zwolnienie od pracy w związku z udziałem pracownika w działaniach i akcjach ratowniczych
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1632) szczegółowo reguluje kwestię prawa członków Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP) do zwolnienia od pracy na czas uczestnictwa w akcjach ratowniczych lub szkoleniach pożarniczych. Zgodnie z zapisami tego Rozporządzania, członek OSP ma prawo do zwolnienia od pracy na czas niezbędny do uczestnictwa w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. Czas ten ustala osoba, która kierowała akcją, zgodnie z wymogami obowiązującego prawa. Pracodawca natomiast musi usprawiedliwić nieobecność w pracy na podstawie zaświadczenia o uczestnictwie w akcji ratowniczej wystawionego przez zarząd OSP. Członek OSP ma również prawo do udziału w szkoleniach pożarniczych na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku.
Należy pamiętać, że tego typu zwolnienie jest niepłatne. Jednak pracodawca jest zobowiązany do wydania pracownikowi, który jest członkiem OSP, zaświadczenia określającego wysokość utraconego wynagrodzenia. Zaświadczenie to jest wydawane w celu przedstawienia właściwemu organowi uprawnionemu do wypłaty należnego ekwiwalentu.
Stawiennictwo w sądzie w charakterze świadka
Pracodawca powinien udzielić pracownikowi, wezwanemu do sądu, w charakterze świadka, zwolnienia na czas uczestnictwa postępowaniu sądowym. Z takim wnioskiem, popartym kopią wspomnianego wezwania, powinien wystąpić pracownik. Co więcej, jeśli to możliwe, po odbyciu wizyty w sądzie pracownik powinien przedłożyć pracodawcy zaświadczenie o stawiennictwie będące potwierdzeniem jego udziału w rozprawie. W ten sposób pracownik zadba o usprawiedliwienie swojej nieobecności, ale nie zmieni to faktu, że tego typu absencja jest niepłatna. Oczywiście pracodawca może zdecydować inaczej. Niemniej jednak, pracownik może ubiegać się o zwrot kosztów dojazdu i utraconych zarobków bezpośrednio w sądzie. I to sąd, a nie pracodawca, rozpatruje taki wniosek i wypłaca rekompensatę za utracone wynagrodzenie.
Warto przypomnieć, że te kwestie są szczegółowo uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 60, poz. 281). Co więcej, jeśli to możliwe, pracownik powinien przedłożyć pracodawcy zaświadczenie o stawiennictwie stanowiące potwierdzenie udziału w rozprawie.
Różnorodne przepisy prawne, regulacje wewnętrzne i porozumienia pozwalają na korzystanie z dodatkowych dni wolnych i zwolnień od pracy. W ten sposób zapewniają pracownikom możliwość łączenia życia zawodowego z osobistym i społecznymi obowiązkami. Należy pamiętać, że w większości przypadków korzystanie z dodatkowych dni wolnych wymaga wcześniejszego zgłoszenia pracodawcy oraz przedstawienia stosownych dokumentów (np. zaświadczenie lekarskie, wezwanie sądowe, akt urodzenia). Co więcej, niektóre dni wolne są w pełni płatne (np. urlop szkoleniowy, urlop okolicznościowy, zwolnienia dla dawców krwi), a za inne nie przysługuje wynagrodzenie.
