Odpowiedzialność spółki z o.o. za własne długi
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z najczęściej wybieranych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Spółka z o.o. posiada osobowość prawną, co oznacza, że działa we własnym imieniu i na własny rachunek. To spółka z o.o. jako odrębny podmiot prawa, nabywa prawa i zaciąga zobowiązania. Tym samym to spółka prowadzi bieżącą działalność gospodarczą w swoim imieniu i na swoją rzecz. W konsekwencji, spółka ponosi także odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zaciągnięte zobowiązania.
Może się jednak zdarzyć, że spółka stanie się niewypłacalna, a egzekucja wierzytelności z jej majątku okaże się nieskuteczna. Wówczas za długi spółki może odpowiadać członek zarządu spółki.
Choć w doktrynie istnieje wiele rozbieżności i sporów co do tego, jak należy wskazywać przesłanki odpowiedzialności członka zarządu z art. 299 § 1 KSH, to powszechnie prezentowane stanowisko zakłada, że przesłankami tymi są:
- szkoda,
- istnienie zobowiązania spółki z o.o.,
- bezskuteczność egzekucji z majątku spółki,
- związek przyczynowy między szkodą a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przyjmuje się, że członek zarządu będzie odpowiadał za zobowiązania spółki tylko wtedy, kiedy wszystkie powyższe przesłanki zostaną spełnione oraz dodatkowo, jeśli nie wystąpi żadna okoliczność wyłączająca odpowiedzialność członka zarządu.
google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Bezskuteczność egzekucji wobec spółki
Zgodnie z art. 299 § 1 KSH podstawową przesłanką odpowiedzialności majątkowej członka zarządu za długi spółki jest bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.
Członek zarządu ponosi subsydiarną (zapasową, pomocniczą) odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki. Odpowiedzialność majątkowa członka zarządu za długi spółki jest uzależniona od braku możliwości uzyskania zaspokojenia roszczenia bezpośrednio od spółki.
Ważny fragment
Zgodnie z tym, jak wyraził się Sąd Najwyższy bezskuteczność egzekucji utożsamiana jest z niebudzącą wątpliwości nieściągalnością wierzytelności od samej spółki, tj. stanem, w którym z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (wyr. SN z 6.12.2013 r., I CSK 54/13).
W orzecznictwie sądowym przyjmuje się jednolicie, że fakt bezskuteczności egzekucji może zostać udowodniony przy użyciu dowolnego środka dowodowego, z którego wynika, że spółka nie posiada majątku wystarczającego do zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Przykładami potwierdzającymi bezskuteczność egzekucji może być np.:
- postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
- postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdyż majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów;
- wykaz majątku spółki, z którego wynika, że należność wierzyciela nie zostanie zaspokojona z majątku spółki.
Jak odpowiada członek zarządu?
Odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z o.o. ma charakter osobisty, nieograniczony i solidarny.
Osobista i nieograniczona odpowiedzialność członka zarządu za długi spółki oznacza, że w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 299 KSH, egzekucja może być prowadzona z całego majątku członka zarządu, w tym z majątku prywatnego, bez ograniczeń.
Solidarny charakter odpowiedzialności członków zarządu za długi spółki odnosi się do relacji pomiędzy członkami zarządu. Oznacza to, że wszyscy członkowie zarządu spółki są w tym samym stopniu odpowiedzialni za spłatę tego samego długu. Wierzyciel może żądać spłaty całości długu nawet od jednego z członków zarządu. Wówczas musi on spełnić żądanie wierzyciela. Jeżeli jeden członek zarządu spłaci całe zobowiązanie, ma on prawo żądać od pozostałych członków zarządu zwrotu odpowiedniej części zapłaconej kwoty.
Członek zarządu wolny od odpowiedzialności – jak to zrobić?
Pomimo spełnienia przesłanek określonych w art. 299 § 1 KSH członkowie zarządu mają możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności majątkowej za długi spółki
Ważny fragment
w art. 299 § 2 KSH wskazano przesłanki uwalniające członka zarządu od odpowiedzialności majątkowej za długi spółki. Spełnienie choćby jednego z warunków określonych w art. 299 § 2 KSH pozwoli na uchylenie się członka zarządu od odpowiedzialności za długi spółki.
Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli w toku postępowania sądowego wykaże, że:
- spółka we właściwym czasie zgłosiła wniosek o ogłoszenie upadłości lub we właściwym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo postanowienie o zatwierdzaniu układu;
- nie ponosi winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości;
- choć nie doszło do spełnienia warunków określonych w art. 299 § 2 KSH, to wierzyciel nie poniósł szkody.
1. Zgłoszenie wniosku o upadłość we właściwym czasie
„Właściwy czas”, w którym spółka powinna wykonać swoje obowiązki jest przedmiotem licznych interpretacji doktryny i orzecznictwa. Wiodące stanowisko zakłada, że właściwy czas należy ustalać na podstawie przepisów Prawa upadłościowego.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego, dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
Podstawą do zgłoszenia wniosku o upadłość spółki lub wszczęcia postępowania naprawczego jest stan niewypłacalności. Niewypłacalność spółki zachodzi, gdy spółka utraci zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
2. Członek zarządu wykaże brak winy
Wykazanie, że członek zarządu nie ponosi winy w braku zgłoszenia wniosku o upadłość jest w praktyce trudne.
Uzasadnieniem dla braku winy członka zarządu może być np. nagła i długotrwała choroba, która uniemożliwiała wykonywanie obowiązków członku zarządu. Wówczas członek zarządu powinien dokładnie udokumentować chorobę oraz jej wpływ na bieżące wykonywanie obowiązków członka zarządu.
Przesłanką wyłączającą winę członka zarządu może być także brak dostępu do informacji dotyczących stanu finansowego spółki. Jednak wówczas członek zarządu musi wykazać, że podejmował czynności zmierzające do uzyskania informacji, lecz zostało mu to uniemożliwione.
Warto jednak podkreślić, że przesłanką wyłączającą winę członka zarządu nie może być brak wykształcenia czy znajomości przepisów prawa. Bez znaczenia dla kwestii winy w zgłoszeniu wniosku o upadłość pozostaje także wewnętrzny podział czynności w zarządzie.
3. Brak szkody wierzyciela
W zakresie art. 299 KSH szkoda wierzyciela jest domniemywana. Brak szkody oznacza, że pomimo braku zgłoszenia wniosku o upadłość zakres możliwości zaspokojenia się wierzyciela z majątku spółki nie zmniejszył się.
Zatem szkoda na gruncie art. 299 KSH stanowi różnicę między rzeczywistym stanem majątkowym wierzyciela, a hipotetycznym stanem, który powstałby, gdyby członek zarządu zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub gdy wszczęte zostałoby postępowanie restrukturyzacyjne. Mowa więc o sytuacji, w której wniosek o ogłoszenie upadłości zostałby uwzględniony, ale wierzytelność danego wierzyciela i tak nie zostałaby zaspokojona w toku postępowania upadłościowego.
Zarząd spółki pełni kluczową rolę w zarządzaniu i reprezentowaniu spółki. Członkowie zarządu są odpowiedzialni za podejmowanie decyzji operacyjnych, finansowych i strategicznych. Zgodnie z art. 299 KSH, członkowie zarządu mogą ponosić odpowiedzialność za długi spółki, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Uważny członek zarządu nie zapłaci za długi spółki, jeśli wykaże spełnienie jednej z przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność.
AUTORZY: Kacper Kobierski, Junior Associate oraz Magdalena Bilicka, Counsel, Radca Prawny w Kancelarii Prawnej Grant Thornton