Za zadłużenie powstałe z tytułu nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w pewnych okolicznościach, a zwłaszcza w przypadku, gdy niemożliwe jest wyegzekwowanie tych należności od płatnika składek, odpowiadać mogą również osoby trzecie. Wynika to wprost z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Osoby trzecie, o których wspominaliśmy w naszej Akademii, tj. członkowie zarządu spółek kapitałowych (również spółek w organizacji), członkowie organów zarządzających osób prawnych innych niż wskazane spółki kapitałowe, wspólnicy spółek osobowych, osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału, właściciel, samoistny posiadacz lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego, nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa a także firmant, członek rodziny współdziałający z podatnikiem lub rozwiedziony małżonek odpowiadają również solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości powstałe w rozliczeniu płatnika z ZUS.
Odpowiedzialność solidarna w tym przypadku polega na tym, że ZUS może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie ZUS przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.
Nie oznacza to oczywiście, że solidarny charakter odpowiedzialności pozwala ZUS na pełną swobodę w wyborze podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązania. W tym zakresie musi zbadać istnienie przesłanek umożliwiających orzeczenie takiej odpowiedzialności.
Odpowiedzialność ta ma również charakter posiłkowy – a więc w pierwszej kolejności zobowiązanie egzekwowane jest od płatnika składek, jak też akcesoryjny – musi istnieć obowiązek wobec płatnika, a osoba trzecia nie ma wpływu na istnienie i wysokość zobowiązania.
Sprawdź Kontrola i postępowanie podatkowe Grant Thornton
Aby wobec osoby trzeciej mogło toczyć się postępowanie w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania płatnika, ZUS musi wydać decyzję określającą wysokość zaległości z tytułu niezapłaconych składek.
ZUS nie może wydać decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość składkowa, upłynęło pięć lat. Zobowiązanie wynikające z decyzji orzekającej odpowiedzialność przedawnia się z upływem 3 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności.
Sam fakt wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej nie oznacza jeszcze, że ZUS może żądać przymusowego wykonania zobowiązań z niej wynikających. Osoba trzecia ma prawo odwołać się od takiej decyzji, zatem dopiero po uprawomocnieniu się wyroku sądu ZUS może dochodzić zaspokojenia zobowiązań z niej wynikających.
Ponadto egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku płatnika składek okazała się w całości lub w części bezskuteczna.