Minister Finansów nie zgodził się ze stanowiskiem Spółki i stwierdził, iż wprawdzie wykonanie zobowiązania poprzez świadczenie w miejsce wykonania prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania Spółki, to jednak po stronie Spółki powstanie przychód na podstawie art. 12 ust. 1 Ustawy CIT. Przeniesienie prawa własności do zorganizowanej części przedsiębiorstwa w związku ze skorzystaniem z instytucji datio in solutum należy traktować na gruncie Ustawy CIT na równi ze zbyciem tej zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
W ocenie fiskusa sytuacja przedstawiona przez Spółkę – a więc spłata długu w formie przekazania wierzycielowi własnej zorganizowanej części przedsiębiorstwa – jest taka sama, jak ta, w której podatnik dokonuje odpłatnego zbycia określonej części przedsiębiorstwa, tym samym osiąga przychód do opodatkowania, a za otrzymane pieniądze wypełnia swoje zobowiązanie względem swoich wierzycieli. Uznanie, że przeniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa w związku z uregulowaniem zobowiązania nie spowoduje powstania przychodu po stronie Spółki, spowodowałoby nierówne traktowanie podatników. Podatnik, który najpierw dokonuje zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa, a następnie ureguluje swoje zobowiązanie, byłby opodatkowany podatkiem dochodowym od osób prawnych, natomiast podatnik, który bezpośrednio w ww. drodze przeniósł własność tej zorganizowanej części przedsiębiorstwa, nie osiągnąłby żadnego przychodu.
Odmiennego zdania był sąd administracyjny. Stwierdził, że ustawodawca w art. 12 ust. 1 Ustawy CIT wprawdzie wymienił przysporzenia, jakie w szczególności należą do przychodów podlegających opodatkowaniu, jednakże przepisy nie zawierają definicji przychodów, a jedynie otwarty katalog przychodów podatkowych. Jednakże okoliczność ta sama w sobie nie jest wystarczająca, aby każde przysporzenie otrzymane przez podatnika kwalifikować jako przychód – konieczna staje się analiza okoliczności, w jakich dokonywane jest przekazanie majątku. Ponadto WSA podkreślił, że „Wykonanie zobowiązania, w tym przez świadczenie zamienne (datio in solutum) o jakim mowa w art. 453 K.c. jest formą jego zaspokojenia i co do zasady nie powoduje żadnego przysporzenia po stronie spełniającego świadczenie dłużnika. Roszczenie wierzyciela, wynikające z umowy zobowiązaniowej zostaje zaspokojone wskutek spełnienia przez dłużnika na jego rzecz świadczenia zastępczego. Jest to jednak sytuacja zasadniczo inna niż zwolnienie z długu, o jakim mowa w art. 508 K.c. Przepis ten stanowi, że zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje i nie ma podstaw do zrównania tych dwóch instytucji prawa cywilnego w zakresie skutków podatkowych. W przypadku zwolnienia z długu (art. 508 K.c.) co do zasady można mówić o powstaniu przychodu. Zwolnienie z długu jest bowiem przysporzeniem dłużnika wskutek darowania mu długu. Tych skutków podatkowych nie można jednak przenosić na datio in solutum, które skutkuje wygaśnięciem zobowiązania z zaspokojeniem wierzyciela.”
Skoro wierzyciel (pożyczkodawca) Spółki w miejsce pierwotnie ustalonego świadczenia w postaci spłaty określonej sumy pieniężnej (ceny) przyjmie świadczenie innego rodzaju, tj. zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Spółka spełni inne świadczenie w miejsce pieniężnego. Spółka przenosząc zorganizowaną część przedsiębiorstwa dokonuje tego „w celu zwolnienia się z zobowiązania”. O ewentualnym przysporzeniu po stronie Skarżącej możnaby jedynie mówić, gdyby wartość spełnionego „zmienionego” świadczenia była niższa od wartości świadczenia pierwotnego, a na Spółce zgodnie z porozumieniem stron nie ciążyłaby pozostała część zobowiązania.
W zaistniałej sytuacji Minister Finansów wydał ponownie interpretację indywidualną, w której – za wyrokiem WSA – uznał stanowisko Spółki za prawidłowe i przyznał, że po stronie Spółki nie powstanie przychód: „Świadczeniu od Spółki na rzecz pożyczkodawcy nie będzie odpowiadać żadne świadczenie z jego strony, nie można więc w tym przypadku mówić o zapłacie ceny. Jest to po prostu wzajemne rozliczenie między stronami.”
Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 05 sierpnia 2014 r., nr ILPB3/423-174/13/14-S/EK.
