Nierównowaga rynkowa między stronami kontraktu często w biznesowej rzeczywistości skutkuje niekorzystnymi dla wierzycieli terminami regulowania płatności. To z kolei – zatorami płatniczymi, szkodliwymi dla całej gospodarki. Rząd postanowił wrócić do rozwiązania znanego przedsiębiorcom, jednak w nieco złagodzonej wersji.
Podsumowanie
- Rząd, zauważając konsekwencje gospodarcze wynikające z zatorów płatniczych, zdecydował się ponownie wprowadzić ustawowe rozwiązania mające wesprzeć wierzycieli, m.in. poprzez ulgę na złe długi w rozliczeniach podatków dochodowych, która funkcjonowała wcześniej do 2014 roku.
- Nowelizacja przepisów podatkowych wchodząca w życie od 1 stycznia 2020 roku będzie się wiązała z nowymi uprawnieniami dla wierzycieli oraz obowiązkami dla dłużników.
- Uprawnienie bądź obowiązek stosowania przepisów o uldze na złe długi będzie postawał już na etapie wpłacanych w ciągu roku zaliczek na podatek dochodowy.
Duży problemy dotyczące zatorów płatniczych
Zatory płatnicze, które wynikają z nieterminowego regulowania zobowiązań przez firmy nierzetelne lub wykorzystujące swoją przewagę rynkową, powodują u ich wierzycieli:
- brak możliwości regulowania własnych płatności,
- trudności z wprowadzaniem na rynek nowych produktów czy usług,
- konieczność podnoszenia cen oferowanych rozwiązań,
- zmniejszanie funduszu wynagrodzeń, w tym ograniczanie zatrudnienia.
Same podmioty opóźniające regulowanie swoich płatności, także ponoszą z tego tytułu konsekwencje – m.in. związane z dodatkowymi kosztami przeterminowanych należności czy skutkami wizerunkowymi (wszak wieść się niesie).
Opóźnienia w płatnościach – skala problemu
Jak wynika z Europejskiego Raportu Płatności dotyczącego 2017 roku, 78% przedsiębiorców otrzymuje zapłatę 30 dni po terminie, a 13% czeka na nią nawet do 60 dni. Ponad połowa firm deklaruje opóźnienia w płatnościach jako barierę dla prowadzonej przez siebie działalności, a co trzeci przedsiębiorca ogranicza z tego powodu inwestycje. Opóźnienia w płatnościach są zatem problemem dla zdecydowanej większości podmiotów gospodarczych, szkodząc całej gospodarce.
Sprawdź Outsourcing finansowo-księgowy Grant Thornton
Rząd zapowiada dwie nowelizacje ustawy o podatku dochodowym
Ustawodawca, zauważając problem, zdecydował się wesprzeć w rozwoju małe i średnie przedsiębiorstwa, które warunkują trwały wzrost gospodarczy kraju. Zaproponował wprowadzenie zmian, które mają bardziej stanowczo zmniejszyć „atrakcyjność” forsowania rozwiązań niekorzystnych dla wierzycieli.
Jedną z proponowanych zmian, mają być wchodzące w życie od stycznia 2020 roku dwie nowelizacje – ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Wprowadzają one nowe regulacje w zakresie nieregulowanych w terminie należności, czyli tzw. ulgę na złe długi, na wzór mechanizmu funkcjonującego w VAT.
Zasady rozliczania przychodów i kosztów
Co do zasady, w podatkach dochodowych za przychody uznaje się kwoty należne, choćby faktycznie nie zostały jeszcze otrzymane. Oznacza to, że przychód podatkowy powstaje niezależnie od faktu uregulowania należności wynikającej z tego przychodu.
Analogicznie uregulowane są koszty podatkowe. Dłużnicy, zalegający z zapłatą zobowiązań wynikających z operacji gospodarczych, uprawnieni są do obniżania przychodu do opodatkowania o niezapłacone wierzycielowi kwoty z tytułu dokonanych operacji gospodarczych.
Nowe uprawnienia i obowiązki wierzyciela oraz dłużnika
Wspomniane wcześniej nowelizacje przepisów dotyczących podatków dochodowych będą dawały wierzycielom możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania o wartość wierzytelności zaliczaną do przychodów należnych, jeżeli wierzytelność ta nie zostanie uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności (określonego w umowie lub na fakturze czy rachunku). Co istotne, będący drugą stroną tej samej transakcji dłużnik, będzie zobowiązany do doliczenia do podstawy opodatkowania wartości zobowiązania nieuregulowanego w powyżej wskazanym terminie, zaliczonej uprzednio do kosztów uzyskania przychodu.
Wspomniana regulacja będzie dotyczyła wyłącznie wierzytelności od transakcji handlowych – czyli uprawnienie bądź obowiązek jej zastosowania będzie musiał być bezpośrednio związany z należnością bądź długiem, jaki powstał w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.
Dłużnicy – uwaga na zaliczki już w ciągu roku!
Ważny fragment
Tym, na co przedsiębiorcy – w szczególności dłużnicy – powinni zwrócić szczególną uwagę, jest zapis nowo wprowadzanej regulacji, zgodnie z którym uprawnienie bądź obowiązek stosowania przepisów o uldze na złe długi konstytuować się będzie już na etapie wpłacanych w ciągu roku zaliczek.
Oznacza to, że w trakcie wyliczania podstawy obliczenia zaliczki na podatek dochodowy za dany okres rozliczeniowy, wierzyciel będzie miał możliwość, a dłużnik będzie zobowiązany, uwzględniać wartości nieregulowanych w terminie należności.
Ulga na złe długi w zeznaniu rocznym
Jeżeli w danym roku podatkowym, w związku z działalnością gospodarczą, wierzyciel poniósł stratę, to kwota straty może zostać powiększona o zaliczaną do przychodów należnych wartość niezapłaconych wierzytelności. Jeżeli wierzyciel osiągnął dochód, to skorzysta z ulgi do wysokości osiągniętego dochodu. Pozostała wartość niezapłaconych wierzytelności może zostać przez niego wykorzystana do obniżenia podstawy opodatkowania w kolejnych trzech latach podatkowych – pod warunkiem, że wierzytelności nie zostaną uregulowane lub zbyte.
Mechanizm przypomina rozliczenie straty podatkowej, przy czym okres rozliczeniowy wynosi 3 lata i nie jest objęty limitem kwotowym lub procentowym. Dłużnik z kolei ma obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania lub zmniejszenia poniesionej straty, o wartość przeterminowanych zobowiązań zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli wartość przeterminowanych zobowiązań jest wyższa od kwoty straty, to nadwyżka spowoduje powstanie dochodu podlegającego opodatkowaniu.
Termin korekty w przypadku uregulowania należności
W przypadku uregulowania zadłużenia po zakończeniu roku podatkowego, dłużnik będzie uprawniony do zmniejszenia podstawy opodatkowania lub zwiększenia straty w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym zobowiązanie zostanie uregulowane. Jeżeli wartość zapłaconych w ten sposób zobowiązań jest wyższa od kwoty osiągniętego dochodu, dłużnik będzie mógł rozliczyć nadwyżki zapłaconych zobowiązań w kolejnych trzech latach podatkowych.
Analogicznie przedstawia się sytuacja po stronie wierzyciela. Jeżeli zaległa płatność zostanie uregulowana po zakończeniu roku podatkowego, wierzyciel będzie zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania lub zmniejszenia straty w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym zobowiązanie zostanie uregulowane. Jeśli wskutek uregulowania zaległości kwota straty byłaby mniejsza od kwoty ją zmniejszającej, różnica zwiększy podstawę opodatkowania.
Trzy warunki do spełnienia przy zastosowaniu ulgi
Należy pamiętać, że zastosowanie ulgi będzie możliwe jedynie wtedy, gdy kumulatywnie zostaną spełnione wszystkie niżej wskazane kryteria:
- dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa; a w przypadku, gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek) jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę – gdy nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności;
- transakcja handlowa zawarta jest w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Pozostaje mieć nadzieję, że wprowadzane ponownie przez ustawodawcę rozwiązanie – mimo iż jest silnie krytykowane przez szereg przedsiębiorców – istotnie przyczyni się do przerwania szkodliwej spirali zdarzeń, jakie wynikają z zatorów płatniczych. Bez wątpienia przepisy te (tym razem mające wejść w życie w nieco złagodzonej formie, niż dotychczas – chodzi tu o wydłużony termin z 30 do 90 dni na weryfikację rozliczeń podatkowych), mają szansę uchronić interesy wielu małych i średnich przedsiębiorców w zderzeniu z większymi graczami. Przede wszystkim zagwarantują im racjonalne zapisy kontraktowe dotyczące terminów płatności, co już powinno znacznie wpłynąć na wyrównanie sił między stronami transakcji handlowych.
