W ramach działań mających na celu zwalczanie kradzieży tożsamości, w zeszłym roku ustawodawca umożliwił nam zastrzeganie numeru PESEL. Z początkiem czerwca bieżącego roku z kolei weszła w życie nowelizacją ustawy Prawo o notariacie, która m.in. nakłada na notariuszy obowiązek badania zastrzeżenia numeru PESEL. Warto więc rozważyć, w jaki sposób zastrzeżenie numeru PESEL wpływa na możliwość dokonania czynności notarialnej.
Kiedy notariusz na pewno odmówi dokonania czynności notarialnej?
Zgodnie z art. 85a § 1 ustawy Prawo o notariacie, notariusze zobowiązani są odmówić dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest:
- nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich,
- sporządzenie pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich,
jeżeli stroną lub mocodawcą jest osoba fizyczna, której PESEL jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL.
W praktyce notariusze uznają zazwyczaj, że obowiązek odmowy dokonania czynności znajduje zastosowanie także wówczas, gdy stroną lub mocodawcą jest osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółka akcyjna) lub inna jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną (czyli tzw. ułomna osoba prawna, np. spółka jawna czy komandytowa), a zastrzeżony jest numer PESEL reprezentanta takiego podmiotu.
Kiedy notariusz może odmówić dokonania czynności notarialnej?
Przed dokonaniem jakiejkolwiek innej czynności notarialnej niż wskazane powyżej, notariusze uprawnieni są natomiast, na mocy art. 85a § 2 ustawy Prawo o notariacie, do weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL i, w przypadku zidentyfikowania zastrzeżenia numeru PESEL osoby fizycznej będącej stroną lub mocodawcą przy takiej czynności notarialnej (albo, tak jak wskazano powyżej, reprezentantem osoby prawnej lub tzw. ułomnej osoby prawnej będącej stroną lub mocodawcą), do odmowy dokonania tej czynności.
Ważne
Chociaż w tym przypadku mamy do czynienia z uprawnieniem, a nie z obowiązkiem, to należy spodziewać się, że z daleko idącej ostrożności notariusze sprawdzać będą zastrzeżenie numeru PESEL przed dokonaniem niemal każdej czynności notarialnej (co potwierdzają nasze dotychczasowe doświadczenia płynące z praktyki).
Jak przygotować się do wizyty u notariusza?
Potwierdzenie z klientem, który zamierza nabyć albo sprzedać nieruchomość lub biznes, czy nie zastrzegł swojego numeru PESEL, stało się kolejnym krokiem na naszej drodze przygotowań do przeprowadzenia transakcji M&A. Dobrą praktyką jest jednak, aby przed każdą wizytą u notariusza cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL (by nie narażać się na ewentualną odmowę lub opóźnienie przy dokonaniu czynności notarialnej).
Cofnąć zastrzeżenia numeru PESEL można m.in. przez aplikację mObywatel czy w serwisie mObywatel. Zmiany odbywają się w czasie rzeczywistym, są bezpłatne, a ponownego zastrzeżenia numeru PESEL można dokonać już po 30 minutach od cofnięcia.
Podsumowanie
- Notariusz zobowiązany jest odmówić dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest m.in. nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości, jeżeli stroną tej czynności jest osoba fizyczna, której PESEL jest zastrzeżony.
- Notariusz uprawniony jest do odmowy dokonania dowolnej innej (niż te, w stosunku do których posiada obowiązek odmowy dokonania) czynności notarialnej, jeżeli zidentyfikuje, że stroną tej czynności jest osoba fizyczna, której PESEL jest zastrzeżony.
- Powyższy obowiązek i uprawnienie znajdują analogiczne zastosowanie wówczas, gdy stroną czynności prawnej jest osoba prawna lub tzw. ułomna osoba prawna, a zastrzeżony został numer PESEL reprezentanta tej osoby.
Autor: Wojciech Maciński, Stażysta, Kancelaria Prawna Grant Thornton oraz Michał Zaborowski, Associate, Kancelaria Prawna Grant Thornton
Prawnicy z Kancelarii Prawnej Grant Thornton pozostają do Państwa pełnej dyspozycji, zapewniając doradztwo w zakresie fuzji i przejęć (M&A) na każdym etapie transakcji, również w zakresie przygotowań do zamknięcia transakcji oraz w trakcie spotkania z udziałem notariusza mającego na celu podpisanie dokumentacji transakcyjnej.
