Na jakie zmiany mogą liczyć pracownicy korzystający z urlopu rodzicielskiego i ojcowskiego po implementacji dwóch unijnych dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 26 kwietnia 2023 r.? Jakie dodatkowe zwolnienia od pracy są przewidziane w ciągu roku kalendarzowego? Jakie dodatkowe obowiązki zostaną nałożone na pracodawców?
Podsumowanie:
- Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzi znaczące zmiany w urlopach rodzicielskich i ojcowskich
- Zostanie również wprowadzony nowy urlop opiekuńczy oraz dni wolne od pracy z powodu działania siły wyższej
- Projekt przewiduje również wprowadzenie szerszych uprawnień dla pracowników opiekujących się dziećmi do lat 8
Termin na wdrożenie dwóch unijnych dyrektyw do polskiego porządku prawnego minął 1 i 2 sierpnia 2022 r. Ostatecznie nowelizacja Kodeksu pracy wdrażająca dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE: w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (tzw. Transparency Directive) i w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. Work-Life Balance Directive) weszła w życie 26 kwietnia 2023 r.
Nowelizacja Kodeksu wprowadza szereg zmian i nowych uprawnień dla pracowników oraz obowiązków dla pracodawców. Poniżej przedstawiamy szczegółowe zmiany w zakresie uprawnień rodzicielskich.
BEZPŁATNY INFORMATOR: Zmiany w prawie pracy 2022 i 2023 – praca zdalna, kontrola trzeźwości, work-life balance, sygnaliści, płaca minimalna i diety służbowe
Nasz ekspert Jolanta Zarzecka-Sawicka jest do Twojej dyspozycji.
Zmiany w długości urlopu rodzicielskiego
Urlop rodzicielski uległ zwiększeniu o 9 tygodni. Jednak tak jak do tej pory jeden rodzic będzie mógł skorzystać maksymalnie z 32 tygodniu urlopu przy urodzeniu jednego dziecka i 34 tygodni urlopu przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka
Zgodnie ze zmianami, pracownicy – rodzice dziecka będą mieli prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 43 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Ponadto, pracownicy – rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (tj. zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu) będą mieć prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:
- 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 67 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Każdemu z pracowników – rodziców dziecka będzie przysługiwało wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.
Z urlopu rodzicielskiego będą mogli jednocześnie korzystać oboje pracownicy – rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wyżej opisanego wymiaru.
Urlop rodzicielski będzie udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Urlop rodzicielski będzie udzielany na wniosek pracownika – rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Zasady udzielania i korzystania z urlopu wychowawczego
Zasady udzielania i korzystania z urlopu wychowawczego nie ulegną zmianie w znaczący sposób, a wprowadzone zmiany mają charakter doprecyzowujący. Wniosek o udzielnie urlopu wychowawczego ma być uwzględniony nie tylko w postaci papierowej tak jak do tej pory, ale również w postaci elektronicznej.
W Ustawie zaproponowano nadanie nowego brzmienia art. 1864 Kodeksu pracy, w myśl którego pracodawca będzie zobowiązany do dopuszczenia pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych, od tych, które obowiązywałyby gdyby nie korzystał z urlopu, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu oraz zagwarantowaniu pracownikowi powracającemu z urlopu prawa do wszelkiej poprawy warunków pracy, do której byłby on uprawniony, gdyby z takiego urlopu nie korzystał.
Kolejna zmiana dotyczy ochrony stosunku pracy przy obniżeniu wymiaru czasu pracy w trakcie trwania urlopu wychowawczego (art. 1868 Kodeksu pracy). Po wejściu w życie nowych przepisów w przypadku skorzystania przez pracownika z części urlopu wychowawczego pracownik ten będzie mógł skorzystać z obniżonego wymiaru czasu pracy tylko przez okres odpowiadający pozostałemu do wykorzystania wymiarowi urlopu wychowawczego.
Prawo do urlopu ojcowskiego
Obecnie pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia.
Wraz z wejściem nowych przepisów okres skorzystania z urlopu ojcowskiego zostanie skrócony. W celu sprawowania opieki nad dzieckiem pracownik – ojciec będzie mieć prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko tylko 12 miesiąca życia.
Urlop ojcowski będzie udzielany na wniosek pracownika – ojca, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Szersze uprawnienia rodziców dzieci do lat 8
Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, bez zgody pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia (a nie jak dotąd 4 roku życia), pracownika nie będzie można zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani delegować poza stałe miejsce pracy.
Urlop opiekuńczy – nowy rodzaj urlopu
Zgodnie z nowelizacją, pracownikowi będzie przysługiwał nowy rodzaj urlopu tzw. urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osoby będącej członkiem rodziny (córki, syna, matki, ojca lub małżonka) lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, w wymiarze 5 dni roboczych w ciągu roku kalendarzowego.
Urlop będzie udzielany na wniosek pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Zwolnienie od pracy (siła wyższa oraz pilne sprawy rodzinne)
Dodatkowo, pracownikowi będzie przysługiwało w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin.
W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowa prawo do pensji w wysokości połowy wynagrodzenia.
Pracodawca będzie zobowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Szersze uprawnienia pracowników opiekujących się dziećmi do lat 8 – elastyczniejsza organizacja pracy
Każdy pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia, będzie mógł złożyć wniosek o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy. Wniosek będzie można złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.
Za elastyczną organizację pracy uważa się:
- pracę zdalną;
- przerywany czas pracy;
- system skróconego tygodnia pracy;
- system pracy weekendowej;
- ruchomy czas pracy;
- indywidualny rozkład czasu pracy;
- obniżenie wymiaru czasu pracy.
Pracownik, którego wniosek zostanie uwzględniony i który skorzysta z elastycznej organizacji pracy, będzie mógł również w każdym czasie złożyć wniosek o powrót do poprzedniej organizacji pracy, jeżeli będzie to uzasadnione zmianą okoliczności, które były podstawą złożenia wniosku o elastyczną organizację pracy.
Czytaj więcej o zmianach w Kodeksie pracy:
- Zmiany w umowach i dodatkowe obowiązkach informacyjnych pracodawców
- Prawo pracownika do równoległego zatrudnienia i dodatkowe przerwy w pracy
AUTORKI: Jolanta Zarzecka-Sawicka, Radca prawny, Partner, Lider Zespołu Prawa Pracy oraz Monika Rosa, Junior Associate, Zespół Prawa Pracy
