1 czerwca 2017 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, wprowadzające szereg zmian w prawie, mających na celu ułatwienie dochodzenia wierzytelności. Ustawa stanowi element pakietu „100 zmian dla firm”, przedstawionego przez Ministerstwo Rozwoju, mającego na celu usunięcie niektórych barier w prowadzeniu działalności gospodarczej.
Nowe prawo ma przeciwdziałać zatorom płatniczym, wpływającym na kondycję finansową przedsiębiorstw oraz będących jedną z podstawowych barier ich rozwoju. Nowelizacja dotyczy między innymi takich ustaw jak Kodeks cywilny (KC), Kodeks Postępowania Cywilnego (KPC), ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, czy ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Solidarna odpowiedzialność inwestora w procesie budowlanym
Pierwsza z omawianych zmian dotyczy ochrony uczestników procesu budowlanego. Doprecyzowaniu uległy przepisy Kodeksu cywilnego ustanawiające solidarną odpowiedzialność inwestora oraz wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami nie jest już konieczne uzyskanie zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą. Obecnie, aby powstała solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, konieczne jest pisemne zgłoszenie przedmiotu tych robót inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót oraz niezgłoszenie przez inwestora sprzeciwu wobec wykonywania tych robót w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia mu zgłoszenia. Zgłoszenie robót inwestorowi nie jest konieczne w przypadku, gdy inwestor i wykonawca określą w umowie szczegółowy przedmiot robót wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę. Co do zasady inwestor odpowiada za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie między wykonawcą a podwykonawcą przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy, zgodnie z nowymi przepisami, odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia została ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy.
Zmiany w KPC
Warto również zwrócić uwagę na zmiany wprowadzone do przepisów dotyczących postępowania zabezpieczającego. Do KPC dodano art. 7523a wprowadzający sankcję nieważności czynności prawnej dokonanej wbrew zakazowi zbywania nieruchomości, niemającej urządzonej księgi wieczystej lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jeżeli dokonano w księdze wieczystej wpisu ostrzeżenia o zakazie zbywania tego prawa. Nowe uregulowanie poprawia sytuację wierzycieli, ponieważ dotychczas dłużnicy często zbywali przysługujące prawo wbrew ustanowionemu jako zabezpieczenie zakazowi zbycia nieruchomości albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na rzecz innych osób, a wierzyciel musiał dochodzić swoich praw przy pomocy skargi pauliańskiej, polegającej na wystąpieniu z powództwem o uznanie czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, co było kosztowne i czasochłonne. Obecnie czynność taka jest nieważna z mocy prawa. Nowelizacji uległy także przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne. Istotną zmianą jest nowelizacja art. 913 KPC, wprowadzająca możliwość żądania przez wierzyciela zobowiązania dłużnika do udzielenia informacji o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, których przedmiotem jest rzecz lub prawo o wartości przekraczającej w dniu dokonania tych czynności wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, dokonywanych przez dłużnika na rzecz osób trzecich w okresie 5 lat poprzedzających wszczęcie egzekucji, w wyniku których stał się on niewypłacalny. Zmiana ma przeciwdziałać wyzbywaniu się majątku przez dłużników.
Kolejną zmianą wprowadzoną do KPC jest podniesienie wartości przedmiotu sporu spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym z 10 tys. zł do 20 tys. zł. Zmiana jest wyrazem dostosowania do realiów obrotu gospodarczego. Postępowanie uproszczone jest skutecznym i korzystnym pod względem kosztów sądowych środkiem dochodzenia roszczeń, wynikających z umów. Dzięki zwiększeniu progu, poprawi się jego dostępność. Zmiana ma zastosowanie do spraw wszczętych po 1 czerwca 2017 r.
Ugody zawierane w sprawach o należności cywilnoprawne
Ciekawą zmianą jest dodanie w ustawie z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych przepisów, zgodnie z którymi zawarcie ugody przez podmioty publiczne w sprawach dotyczących należności cywilnoprawnych nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Podmioty publiczne dotychczas rzadko korzystały z możliwości zawarcia ugody, prowadząc spór do wyczerpania środków zaskarżania nawet wówczas, gdy spodziewały się przegranej, w obawie o narażenie się na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Sprecyzowano również przesłanki uzasadniające zawarcie ugody przez podmiot publiczny. Ugoda powinna zostać zawarta w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego lub arbitrażowego. Należy spodziewać się większej liczby ugód z podmiotami publicznymi po wejściu ustawy w życie.
Rejestr Należności Publicznoprawnych
Na uwagę zasługuje także utworzenie Rejestru Należności Publicznoprawnych. Ma on ułatwić ocenę wiarygodności płatniczej kontrahenta poprzez umożliwienie sprawdzenia jego historii płatniczej. Utworzenie rejestru będzie korzystne w szczególności dla przedsiębiorców z sektora MŚP, ponieważ przy zawieraniu transakcji nie będą oni musieli sięgać po dodatkowe zabezpieczenia prawne i finansowe, a przez to możliwe będzie obniżenie jej kosztów. W Rejestrze Należności Publicznoprawnych widnieć będą dłużnicy mający zaległości podlegające egzekucji administracyjnej, takie jak zaległości podatkowe, kary administracyjne, grzywny, należności celne w kwocie powyżej 5 tys. zł. Dłużnik zostanie umieszczony w rejestrze po upływie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o zagrożeniu ujawnienia w rejestrze, jeżeli w tym czasie dobrowolnie nie uiści należności. Co istotne, na zamieszczenie danych w rejestrze przez jednostkę samorządu terytorialnego musi zostać wyrażona zgoda w uchwale jej organu stanowiącego tj. odpowiednio rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa. Rejestr Należności Publicznoprawnych, z uwagi na konieczność dostosowania systemów teleinformatycznych, zacznie funkcjonować od 1 stycznia 2018 r.
Wprowadzone zmiany z pewnością przyczynią się do ułatwienia dochodzenia wierzytelności. Dzięki nowym przepisom wzmocnione zostaną prawa i gwarancje wierzycieli. Ma to szczególne znaczenie przede wszystkim dla przedsiębiorców działających w sektorze małych i średnich firm (MŚP), ponieważ terminowe regulowanie zobowiązań istotnie wpływa na ich płynność finansową.
AUTOR: Milena May-Kałużna
