Sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych za 2021 rok zamieszczane w ich raportach rocznych po raz pierwszy będą obowiązkowo sporządzane w jednolitym elektronicznym formacie raportowania. Polski ustawodawca poszedł jeszcze dalej i wprowadził obowiązek stosowania ESEF również dla sprawozdań statutowych. Co ciekawe, rozszerzył ten obowiązek na wszystkie podmioty stosujące MSSF.
Podsumowanie:
- Zmiany w ustawie o rachunkowości powinny zapewnić większą porównywalność i ułatwić analizę sprawozdań finansowych emitentów.
- Omawiane zmiany mogą rozwiązać niektóre z dotychczasowych problemów dotyczących podpisywania sprawozdań finansowych przez wieloosobowy zarząd.
- Zmiany w ustawie o rachunkowości mogą spowodować problemy z prawidłowym podpisywaniem i sporządzeniem jednostkowych sprawozdań finansowych emitentów przygotowywanych zgodnie z ustawą o rachunkowości.
Sprawozdania finansowe emitentów – jak było?
Zgodnie z unijnym prawodawstwem sprawozdania finansowe emitentów za 2020 rok zamieszczane w ich raportach rocznych mogły dobrowolnie być sporządzane w jednolitym elektronicznym formacie raportowania (ESEF) czyli w formacie XHTML, a skonsolidowane sprawozdania finansowe znakowane znacznikami XBRL. W związku z tym większość emitentów publikowała sprawozdania finansowe według dotychczasowych zasad: sprawozdania sporządzone wg MSSF najczęściej w formacie pdf, a jednostkowe sprawozdania finansowe sporządzone według zasad określonych w ustawie o rachunkowości, czyli w przewidzianej przez Ministerstwo Finansów strukturze logicznej.
W poprzednim roku nadal zdarzało się, że spółki gubiły się w zawiłościach elektronicznego podpisywania sprawozdań finansowych. Wielość możliwych sposobów podpisywania (XAdES, PAdES, ePUAP), kończące się w kluczowym momencie terminy ważności certyfikatów lub nieodpowiednia kolejność podpisywania powodowały niezliczoną ilość problemów praktycznych.
Sprawozdania finansowe emitentów w 2022 roku
- Przepisy unijne wymagają, aby sprawozdania finansowe za 2021 rok sporządzone przez emitentów papierów dopuszczonych na rynku regulowanym były prezentowane w ESEF, a skonsolidowane sprawozdania finansowe dodatkowo znakowane znacznikami XBRL.
- Dodatkowo ustawa o rachunkowości wprowadza obowiązek stosowania jednolitego elektronicznego formatu raportowania do statutowych sprawozdań finansowych emitentów. W przypadku skonsolidowanych sprawozdań finansowych wymagane jest dodatkowo znakowanie XBRL. Sprawozdanie z działalności również sporządzone musi być w ESEF (XHTML).
- Ustawodawca poszedł jeszcze dalej i nakazał wszystkie sprawozdania finansowe sporządzane wg Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej przygotować w formacie ESEF (XHTML, tu XBRL jest dobrowolny) lub „innym formacie przeszukiwalnym”.
- Jeśli zarząd jednostki jest wieloosobowy, to sprawozdanie finansowe może podpisać jeden członek zarządu, jeśli pozostałe osoby wchodzące w skład tego organu złożą w postaci papierowej lub elektronicznej oświadczenia, że sprawozdanie finansowe spełnia wymagania przewidziane w ustawie. Oświadczenie takie musi spełniać pewne określone w ustawie warunki.
W założeniu zmiany te powinny spowodować, że:
- przepisy ustawy o rachunkowości będą ujednolicone z prawem unijnym,
- analiza, porównanie i interpretacja danych w sprawozdaniach finansowych będą łatwiejsze, co przełoży się na większą użyteczność tych sprawozdań.
- ułatwione będzie podpisywanie sprawozdań w przypadku, gdy któryś z członków zarządu nie posiada aktualnego podpisu elektronicznego.
Zmiany w ustawie o rachunkowości – jakie problemy mogą z nich wynikać?
- Zmiany w ustawie o rachunkowości spowodowały niespójność dotyczącą jednostkowych sprawozdań finansowych emitentów sporządzanych zgodnie z ustawą o rachunkowości. Od 8 grudnia istnieją w art. 45 ustawy równolegle ust. 1g i ust. 1ga, które równocześnie emitentom którzy sporządzają sprawozdania finansowe wg ustawy o rachunkowości nakazują stosowanie struktury logicznej i XHTML. W naszej ocenie jedynym literalnie zgodnym z przepisami rozwiązaniem, choć nieintuicyjnym i niewygodnym, jest:
- sporządzenie najpierw sprawozdania finansowego w ESEF/XHTML,
- podpisanie tego pliku zewnętrznym podpisem typu XAdES (w raporcie rocznym należy zamieszczać pliki z rozszerzeniem .xhtml),
- zamieszczenie w raporcie rocznym obu powyższych plików,
- zamieszczenie w XML-u (struktura dla emitentów) sprawozdania sporządzonego w XHTML razem z podpisem jako sprawozdanie wysłane raportem ESPI,
- podpisanie XML jako całości,
- złożenie takiego podpisanego XML do rejestru.
- Ustawa dopuszcza sporządzenie sprawozdań finansowych wg MSSF jednostek innych niż emitenci w „innym formacie przeszukiwalnym”. Został on zdefiniowany jako „format danych, przy użyciu którego dokument elektroniczny jest zapisany w taki sposób, że możliwe jest posłużenie się ogólnie dostępnym oprogramowaniem, przeznaczonym do odczytu lub edycji dokumentów zapisanych w tym formacie, w celu skutecznego przeszukania oraz skopiowania ciągu znaków alfanumerycznych zawartych w treści tego dokumentu”. W związku z tym, że formaty pdf, doc, docx nie zawsze dają możliwość przeszukiwania, a przede wszystkim skutecznego kopiowania danych, mamy wątpliwości, czy ich wykorzystanie byłoby zgodne z ustawą o rachunkowości. Może z tego wynikać obowiązek stosowania formatu ESEF (XHTML).
- Skorzystanie z możliwości niepodpisania przez członka zarządu sprawozdania finansowego w formacie elektronicznym i zamiast tego podpisanie oświadczenia o jego zgodności z wymogami ustawy również obarczone jest pewnymi ryzykami. W szczególności w przypadku braku osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych lub w przypadku, gdy zarząd liczy mniej niż trzech członków, istnieje problem z określoną w ustawie kolejnością podpisów. Ponadto brak podpisu członka zarządu bezpośrednio pod sprawozdaniem finansowym może obniżać zaufanie odbiorców do tego sprawozdania i podważać jego wiarygodność. W naszej ocenie zarządy jednostek publicznych powinny rozważyć, czy zastosowanie takiego uproszczenia nie będzie się wiązało z negatywnymi konsekwencjami wizerunkowymi.
Zmiany w ustawie o rachunkowości wprowadzą w 2022 roku rewolucję w zakresie sporządzania i podpisywania sprawozdań finansowych przez emitentów (i nie tylko). Jednak wprowadzenie pewnych ułatwień może generować nowe problemy. Dlatego warto z wyprzedzeniem zapoznać się ze zmianami i odpowiednio wcześnie się do nich przygotować.
