Mimo licznych głosów krytyki ze strony organizacji pracodawców oraz mało entuzjastycznego przyjęcia tego rozwiązania przez inne resorty, MRPiPS jedynie nieznacznie poluzowało pierwotne rygory przewidziane dla zatrudnienia obcokrajowców.
Aktualne dostępne formy zatrudnienia cudzoziemców (wrzesień 2024 r.)
Zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy we wszystkich przewidzianych przepisami procedurach legalizujących pracę obcokrajowców (tj. o rejestrację oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, o wydanie zezwolenia na pracę oraz o wydanie zezwolenia na pracę sezonową) przedsiębiorca może w ramach składanych wniosków zadeklarować zamiar zatrudnienia cudzoziemca zarówno w oparciu o umowę o pracę, jak i umowę cywilnoprawną. Przepisy w każdym z wyżej wymienionych przypadków uznają bowiem powierzenie wykonywania pracy na podstawie cywilnoprawnej na równoważne zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Proponowane zmiany dotyczące formy zatrudnienia cudzoziemców od 2025 roku
Pierwotna wersja projektu nowej ustawy zakładała, że oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jak również zezwolenie na pracę cudzoziemca, będą mogły stanowić legalną podstawę zatrudnienia cudzoziemca zarówno w przypadku zawarcia z cudzoziemcem umowy o pracę, jak również umowy cywilnoprawnej. Na dalszym etapie prac legislacyjnych, ustawodawca istotnie ograniczył możliwość zalegalizowania pracy cudzoziemców, nakładając na podmioty zatrudniające obowiązek zawarcia z cudzoziemcem umowy o pracę.
Odpowiadając w pewnym zakresie na liczne głosy sprzeciwu wobec powyższej decyzji, dopuszczono możliwość zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o umowę cywilnoprawną w przypadku opiekunek na podstawie umowy uaktywniającej (która dotyczy wyłącznie zatrudnienia niań opiekujących się dziećmi do osiągnięcia 20. tygodniu życia), a także w przypadku cudzoziemców, którzy zostaną objęci zakresem rozporządzenia, wydanego przez Ministra do spraw pracy. Wspomniane rozporządzenie ma określać przypadki, w których powierzenie pracy cudzoziemcowi będzie dozwolone pomimo wykonywania pracy przez cudzoziemca na innej podstawie niż stosunek pracy. Zgodnie z aktualnym projektem rozporządzenia, omawiany wyjątek obejmie jednak wyłącznie sportowców, trenerów oraz artystów.
W świetle takiego brzmienia projektowanych przepisów, w większości przypadków organy odpowiedzialne za prowadzenie postępowań legalizacyjnych (starostowie i wojewodowie) będą miały podstawę do oddalenia wniosków o legalizację pracy, w których zadeklarowany zostanie zamiar zatrudnienia w oparciu o umowę cywilnoprawną.
W uzasadnieniu projektowanych zmian wskazano, że
wprowadzenie obowiązkowych umów o pracę dla cudzoziemców pracujących w Polsce poprawi ich warunki płacy i pracy oraz będzie stanowić zachętę do pracy w Polsce, a umowa o pracę zapewni pracownikowi większą ochronę trwałości stosunku pracy i szerszy zakres uprawnień socjalnych związanych z pracą niż osobie wykonującej pracę lub świadczącej usługi na podstawie umowy cywilnoprawej.
Wątpliwości przedsiębiorców i prawników dotyczące ograniczenia możliwości zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o umowę cywilnoprawną
Cel ograniczenia możliwość zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o umowę cywilnoprawną jest dość oczywisty. Zaproponowane rozwiązanie budzi jednak zastrzeżenia przedsiębiorców – w szczególności, że MRPiPS nie poddało projektu pod szersze konsultacje z partnerami społecznymi. W ocenie pracodawców konieczność zapewnienia zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę stawia przed nimi nierealne wyzwanie z perspektywy finansowej, organizacyjnej oraz prawnej. Pojawiają się także obawy, że wprowadzenie wymogu wyłączności zatrudnienia pracowniczego doprowadzi do skutków odwrotnych od zamierzonych – zamiast uszczelnić system zatrudnienia cudzoziemców, spowoduje wzrost szarej strefy. Pracodawcy wskazują też, że w przypadku wprowadzenia wymogu zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o umowy o pracę, przepisy powinny przewidywać szeroki katalog wyjątków – dla branż, w których realizacja zadań w oparciu o umowy cywilnoprawne jest w pełni uzasadniona.
W ramach konsultacji międzyresortowych Ministerstwo Rozwoju i Technologii (odwołując się do danych pochodzących z ZUS), wskazało, że odsetek obcokrajowców zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej wynosił na koniec czerwca 2024 r. 36% (podczas gdy na podstawie umowy o pracę zatrudnionych było 58% zagranicznych pracowników). W świetle powyższych danych, zmiana przepisów może uderzyć w ponad 1/3 podmiotów zatrudniających cudzoziemców. MRiT sygnalizuje też, że obowiązek zatrudnienia cudzoziemców o oparciu o umowę o pracę w istocie dyskryminuje obywateli polskich, bo oznacza finalnie objęcie większą ochroną prawną pracowników zagranicznych. Pojawia się też argument o potencjalnym naruszeniu konstytucyjnej zasady wolności wykonywania pracy.
Wciąż do przenalizowania pozostaje kwestia zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej – w tym obszarze podnosi się, że ograniczenie dopuszczalnych form zatrudnienia cudzoziemców może stanowić naruszenie jednej z podstawowych swobód obowiązujących w Unii Europejskiej – swobody świadczenia usług.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pozostaje jednak konsekwentne w swoich założeniach – w jego ocenie ograniczenie swobody zawierania umów w przypadku zatrudnienia cudzoziemców jest uzasadnione ważnymi względami społecznymi. Ministerstwo podkreśla także, że po wejściu w życie nowej ustawy, nadal możliwe będzie zatrudnianie cudzoziemców zarówno na umowie o pracę, jak i na umowach cywilnoprawnych. Obowiązek zatrudniania w oparciu o umowę o pracę będzie dotyczył bowiem tylko cudzoziemców, względem których wymagane jest uzyskanie zezwolenia na pracę lub złożenie oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy – a więc około 40% cudzoziemców.
Warunek dotyczący zawarcia umowy o pracę nie będzie natomiast dotyczył szerokiej grupy cudzoziemców m.in: obywateli UE, obywateli Ukrainy wykonujących pracę na podstawie powiadomienia, cudzoziemców pracujących w rolnictwie lub turystyce na podstawie zezwolenia na pracę sezonową, studentów lub absolwentów polskich szkół wyższych albo posiadaczy jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.
Ograniczenie możliwości zatrudnienia cudzoziemców w oparciu o umowy cywilnoprawne stanowi istotną, wręcz diametralną, zmianę dotychczasowych zasad nawiązywania współpracy z obcokrajowcami i wzbudza wiele kontrowersji.
Prace nad projektem w dalszym ciągu trwają, jednak trudno oczekiwać, aby na tym etapie Ministerstwo zdecydowało się na odstąpienie od obranego kierunku zmian w przepisach. Ostateczna wersja projektu powinna zostać skierowana do Sejmu z końcem bieżącego albo na początku przyszłego roku.
Nowa ustawa ma wejść w życie w terminie 30 od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (pierwotnie proponowanym terminem był dzień 1 stycznia 2025 r., jednakże ukończeniu procesu legislacyjnego w tej dacie jest nierealne). Podmiotom zatrudniającym pozostaje przygotowanie się do nowych wymogów i podjęcie stosownych działań, które uchronią ich od destabilizacji struktury zatrudnienia wraz z wejściem w życie omawianych przepisów.
Czytaj więcej: Nowa ustawa o zatrudnieniu cudzoziemców już od 1 stycznia 2025 roku?
Link do strony projektu na portalu Rządowego Centrum Legislacji: legislacja.rcl.gov.pl
AUTOR: Michał Mieszkowski, Radca prawny
