Zmiany w PCC od 2016. Opodatkowanie pożyczek rewolwingowych (odnawialnych)

Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dn. 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: Ustawa PCC), która obejmowała swym zakresem m.in. opodatkowanie pożyczek odnawialnych (zwanych również pożyczkami rewolwingowymi). Z uwagi na niejednoznaczne brzmienie przepisów przejściowych istnieje ryzyko podwójnego opodatkowania umów od tego rodzaju pożyczek.

Dotychczasowe zasady opodatkowania pożyczek odnawialnych

Pożyczką odnawialną (rewolwingową) są określane pożyczki, co do których pożyczkodawca i pożyczkobiorca umawiają się, iż w okresie obowiązywania umowy pożyczkobiorca może zadłużyć się jedynie do limitu określonego w umowie. Oznacza to, że kwota faktycznie udzielonej pożyczki może być niższa (a nawet może nigdy nie dojść do skorzystania z niej), może być wypłacana w ratach, a także wyższa niż limit (gdy po spłacie zobowiązania pożyczkowego, zaciągana jest ona ponownie).

Obowiązujące do końca 2015 r. przepisy Ustawy PCC wskazywały jedynie, iż podatkowi umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku lub ich zmiany, jeżeli przewidują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Natomiast obowiązek podatkowy przy umowie pożyczki powstawał z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnych, a podstawą opodatkowania była kwota lub wartość pożyczki. W świetle powyższych reguł występowały daleko idące wątpliwości, mianowicie:

• Czy w odniesieniu do pożyczek rewolwingowych do zawarcia umowy dochodzi z chwilą:
  • podpisania umowy pożyczki rewolwingowej – tylko raz;
  • każdorazowej wypłaty raty (transzy) pożyczki – kilkukrotnie;

• Czy podstawą opodatkowania przy pożyczkach rewolwingowych stanowi:
  • kwota limitu pożyczki;
  • kwota faktycznej raty (transzy) pożyczki.

Powyższe wątpliwości próbowało rozstrzygnąć orzecznictwo sądów administracyjnych i tak w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 XI 2012 r. sygn. akt II FSK 661/11 opowiedział się za stanowiskiem, w myśl którego „samo zawarcie umowy pożyczki odnawialnej nie ma skutków w PCC, bo nie jest to pożyczka w rozumieniu prawa cywilnego i do skutecznego zawarcia umów pożyczki dochodzi tylko z chwilą wypłaty, która to wypłata każdorazowo jest opodatkowana PCC”.

Oczekiwane zmiany w przepisach Ustawy PCC

Od 1 stycznia 2016 r. w odniesieniu do pożyczek odnawialnych obowiązuje odrębny moment powstania obowiązku podatkowego oraz sposób obliczania podstawy opodatkowania. Zgodnie z dodanych przepisem art. 3 ust. 1 pkt 1a Ustawy PCC, „obowiązek podatkowy powstaje z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że:

•  wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie 

oraz

• ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umow”.

Natomiast zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 6 ust. 1. Pkt 7) Ustawy PCC,”podstawę opodatkowania stanowi przy umowie pożyczki (…) kwota lub wartość pożyczki (…), a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych”.

Tym samym ustawodawca podzielił pogląd wyrażony w wskazanym powyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Niemniej należy dodatkowo mieć na względzie przepis przejściowy, według którego”do opodatkowania czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał na podstawie ustawy zmienianej w art. 23 [Ustawy PCC – przypis autora] przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1045 z dnia 2015.07.28″. Powyższa regulacja może budzić wątpliwości co do konieczności rozpoznania dodatkowego zobowiązania podatkowego w przypadku wypłaty środków pieniężnych po 1 stycznia 2016 r. na podstawie umowy zawartej do 31 grudnia 2015 r.

Obowiązująca już nowelizacja przepisów Ustawy PCC rozwiała istotne wątpliwości, z którymi borykali się podatnicy. Jednakże wprowadziła kolejne wątpliwości w odniesieniu do umów, które zostały zawarte przed wejście nowelizacji w życie, a wykonywanych po 1 stycznia br. W przypadku ryzyka wystąpienia podwójnego opodatkowania, zalecanym rozwiązaniem jest wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej i powołanie się na zasadę rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika, która również weszła w życie 1 stycznia br.

AUTOR: Natalia Kamińska-Kubiak