Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne, wprowadza do Ustawy CIT nowe regulacje, które powinny odblokować uproszczoną formę połączeń spółek oraz ograniczyć wątpliwości co do warunków neutralności podziałów przez wyodrębnienie.
Na wstępie przypominamy, że nowe formy reorganizacji spółek w ramach grup kapitałowych, wprowadzone zostały do Kodeksu Spółek Handlowych dnia 15 września 2023 r.
Nowe przepisy miały odpowiadać na potrzeby biznesu i uprościć część procesów reorganizacyjnych realizowanych w ramach grup kapitałowych. Takimi rozwiązaniami ideowo miały być podział przez wyodrębnienie z art. 529 par 1 pkt 5 KSH – będące alternatywą dla aportu, minimalizujące jego wady i trudności związane z brakiem sukcesji prawnej; a także połączenie bez emisji z art. 515 (1) KSH – ułatwiające połączenia w ramach jednej grupy kapitałowej – szerzej pisaliśmy o nich w naszych licznych publikacjach.
Dotychczasowe wątpliwości dotyczące połączenia bez emisji
Na gruncie prawa podatkowego neutralność reorganizacji kapitałowych jest uzależniona od spełnienia określonych warunków. Jeden z nich jest przewidziany w art. 12 ust. 1 pkt 8d Ustawy CIT, zgodnie z którym przychodem jest ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia lub podziału wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej.
Powstała jednak wątpliwość, w jaki sposób przepis stosować w przypadku połączenia z art. 515(1) par 1 KSH, gdzie nie dochodzi do emisji udziałów (akcji) na rzecz wspólnika spółki przejmowanej a jednocześnie nie można zastosować innego z przepisów wyłączających przychód po stronie spółki przejmującej. W konsekwencji, zastosowanie przytaczanej regulacji oznaczałoby automatyczne opodatkowanie tego rodzaju reorganizacji – co niewątpliwie należało uznawać za sprzeczne z celem ustawodawcy i eliminujące takie procesy.
Organy podatkowe przyjmowały niestety wykładnię literalną, wskazując, iż skoro nie zostaną przyznane udziały w spółce przejmującej, to przychodem będzie ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia wartość rynkowa majątku Spółki Przejmowanej, która to wartość w opisanej sytuacji w całości stanowi nadwyżkę, o której mowa w art. 12 ust. 1 pkt 8d Ustawy CIT. Sądy administracyjne przyjmowały natomiast stanowisko niejednolite (pozytywnie – np. WSA w Krakowie w wyroku z dnia 11 marca 2025 r. sygn. I SA/Kr 974/24; negatywnie np. w WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 25 czerwca 2025 r., I SA/Wr 104/24), co efektywnie spowodowało, że połączenie z art. 515(1) par 1 KSH było niezwykle rzadko spotykane w praktyce.
Google news
Bądź na bieżąco ze zmianami w prawie, podatkach i księgowości! Zaobserwuj nas w Wiadomościach Google
Nowelizacja przepisów w zakresie połączenia bez emisji
Szczęśliwie ustawodawca zauważył problem i podjął się zmiany przepisów w tym zakresie – w ustawie z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Ustawa uchwalona 25 lipca i podpisana przez prezydenta 27 sierpnia ma wejść w życie już po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Wplecenie zmian podatkowych do nowelizacji prawa energetycznego, przy niezwykle krótkim vacatio legis może być zaskakującej, jednak zmiany ocenić pozytywnie.
Znowelizowana treść art. 12 ust. 1 pkt 8d Ustawy CIT dodaje na końcu artykułu zastrzeżenie, iż „z tym że przychód nie powstaje w przypadku połączenia przeprowadzanego na podstawie art. 5151 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych”. W efekcie zmiana powinna odblokować tego rodzaju reorganizację i ułatwić nieco od strony proceduralnej procesy konsolidacji grup kapitałowych.
Nowelizacja przepisów w zakresie podziału przez wyodrębnienie
Nowelizacja obejmuje również podział przez wyodrębnienie, którego stosowanie także nie było pozbawione wątpliwości. Zmiany w treści art. 12 ust. 1 pkt 7 oraz ust. 4 pkt 25 Ustawy CIT, efektywnie zdają się mieć na celu zrównanie podziału przez wyodrębnienie z operacją wniesienia aportu do spółki w wymiarze podatkowym – przy zachowaniu wyjątku, w przypadku gdy przedmiotem wyodrębnienia jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, a spółka przejmująca przyjmie dla celów podatkowych składniki wchodzące w jego skład w wartości wynikającej z ksiąg podatkowych spółki dzielonej.
Pewne wątpliwości może budzić sposób konstrukcji przepisu art. 12 ust. 1 pkt 7 w korespondencji z art. 12 ust. 4 pkt 25 Ustawy CIT. Zgodnie z nimi, po stronie spółki przejmującej w ramach podziału przez wyodrębnienie powstaje przychód w wysokości wartości wkładu (analogicznie jak przy aporcie). Do przychodów nie zalicza się natomiast wartości z ust. 1 pkt 7 – przy spełnieniu określonych warunków (jeżeli przedmiotem wkładu jest przedsiębiorstwo lub ZCP oraz spółka przejmująca będzie kontynuowała zasady wyceny składników majątkowych – będąca przecież już wcześniej warunkiem neutralności połączenia z art. 12 ust. 4 pkt 3e, korespondującego z art. 12 ust. 1 pkt 8c Ustawy CIT). Pytania też mogą rodzić się do powiązania nowych regulacji z innymi już istniejącymi przepisami Ustawy CIT.
Intencje nowych regulacji wydają się jednak jednoznaczne i mimo samej konstrukcji, która może być nieco zaskakująca, pytań o zakres przepisów stosowanych do podziału przez wyodrębnienie powinno być już mniej.
Dodatkowo, nowe przepisy wprost będą regulowały możliwość odstąpienia od zamykania ksiąg rachunkowych nie tylko w przypadku podziału przez wydzielenie, ale również podziału przez wyodrębnienie.
Wchodzącą w życie w najbliższych dniach nowelizację przepisów z pewnością należy oceniać jako zmianę pozytywną, w praktyce łatającą pewne luki, które pojawiły się dwa lata wcześniej, gdy za nowelizacją przepisów prawa handlowego nie nadążyły w pełnym wymaganym zakresie zmiany w przepisach podatkowych.
Czytaj więcej: