Nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych, wprowadziła szereg modyfikacji dotyczących krajowych i transgranicznych reorganizacji. Jedną z pozytywnych i – z punktu widzenia krajowego obrotu – najistotniejszych zmian, było rozszerzenie dotychczasowych sposobów podziału spółek właśnie o tzw. podział przez wyodrębnienie. Jesteśmy przekonani, że dzięki niej, część dotychczas trudnych bądź w praktyce niemożliwych do przeprowadzenia reorganizacji stanie się wykonalna, a poprzez wydzielanie części biznesu do odrębnego podmiotu możliwe będzie spełnienia dotychczas nieosiągalnych celów biznesowych.
Spis treści
- Podział przez wyodrębnienie jako alternatywa dla aportu zorganizowanej części przedsiębiorstwa
- Istota podziału przez wyodrębnienie
- Przejście praw i obowiązków w drodze sukcesji uniwersalnej w ramach podziału przez wyodrębnienie
- Procedura podziału przez wyodrębnienie – co należy wiedzieć i na co się przygotować
- Kiedy skorzystać z podziału przez wyodrębnienie?
- Podział przez wyodrębnienie – kluczowe skutki podatkowe
Podział przez wyodrębnienie jako alternatywa dla aportu zorganizowanej części przedsiębiorstwa
Na różnych etapach swojej działalności, wielu przedsiębiorców i grup kapitałowych podejmuje decyzje o wydzielaniu składników majątku bądź części prowadzonego biznesu do odrębnego podmiotu. Potrzeba wyodrębnienia może wynikać z potrzeby dywersyfikacji ryzyk, w tym dążenia do oddzielenia bardziej ryzykownych obszarów działalności od tych, które charakteryzują się większą stabilnością i bezpieczeństwem. Genezą mogą być również potrzeby związane z pozyskaniem finansowaniem, realizacji wspólnych przedsięwzięć z innymi podmiotami, większą przejrzystością struktury i przepływów finansowych, zmianami na płaszczyźnie zarządczej, czy też zwyczajnie jest to naturalny efekt rozwoju poszczególnych obszarów biznesowych.
Do tej pory najczęściej stosowanym w takich sytuacjach narzędziem prawnym był aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Ważny fragment
Niemniej jednak, z uwagi na istniejące ograniczenia prawne związane z aportem, nie zawsze było to rozwiązanie opłacalne i możliwe do wdrożenia. Rozwiązaniem minimalizującym ograniczenia napotykane przy realizacji transakcji aportowych może być nowy sposób podziału, jakim jest podział przez wyodrębnienie.
Istota podziału przez wyodrębnienie
Podział przez wyodrębnienie polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona. Oznacza to, że w przypadku podziału przez wyodrębnienie wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej w ogóle nie są stroną transakcji, nie uczestniczą w procesie i nie obejmują w efekcie udziałów/akcji spółki, do której przenoszona jest część biznesu.
W podziale przez wyodrębnienie to spółka dzielona, w zamian za aktywa i funkcje biznesowe, których się wyzbywa otrzymuje prawa udziałowe w spółce przejmującej.
Teoretycznie przedmiotem wyodrębnienia może być przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa, zbiór składników majątkowych spółki dzielonej, czy też pojedynczy składnik majątkowy spółki dzielonej. W praktyce, ze względów podatkowych, o której mowa w dalszej części, należy zakładać, iż zwykle wydzielana będzie tzw. zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP).
Pobierz informator: Podział przez wyodrębnienie – przewodnik po nowej formule podziału spółki
Przejście praw i obowiązków w drodze sukcesji uniwersalnej w ramach podziału przez wyodrębnienie
Jedną z najistotniejszych zalet podziału spółki, w tym nowej formuły podziału tj. przez wyodrębnienie jest zasada częściowej sukcesji uniwersalnej. Spółka przejmująca w dniu wyodrębnienia wstępuje w prawa i obowiązki spółki dzielonej określone w planie podziału.
Ważny fragment
W rezultacie proces podziału ma fundamentalną przewagę na tym polu w stosunku do aportu. Realizując transakcje aportową co do zasady nie ma bowiem możliwości przeniesienia bez zgody kontrahentów zobowiązań, w tym wynikających z zawartych umów, ani też praw wynikających z różnorodnych decyzji administracyjnych.
Tymczasem sukcesja uniwersalna towarzysząca podziałowi obejmuje niemalże całość praw i obowiązków cywilnoprawnych, organizacyjnych oraz pracowniczych wynikających z określonych w planie podziału praw i obowiązków. Co do zasady, nie ma więc konieczności odrębnego przenoszenia umów cywilnych, zobowiązań, czy uzyskiwania zgód na ich przejście oraz podpisywania aneksów. Sukcesja na płaszczyźnie administracyjnoprawnej oznacza natomiast przejście w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg przyznanych spółce dzielonej, pod warunkiem, że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi wprost nie wskazuje wyłączenia tej reguły. Wspomniane wyłączenia zdarzają się stosunkowo rzadko i najczęściej dotyczą udzielonych zezwoleń, koncesji oraz pozwoleń na działalność regulowaną. Poziom ograniczeń może być różny, od uzależnienia ważności decyzji spółki dzielonej od przeniesienia danej decyzji na spółkę przejmującą, aż do utraty mocy decyzji i obowiązku wystąpienia o nową.
Ze względu na powyższe, warto aby przed podziałem skrupulatnie przeanalizować umowy i decyzje administracyjne przyznane spółce dzielonej, niemniej jednak zwykle wnioski z takich analiz są sprzyjające i pozwalają na transfer części biznesu do odrębnego podmiotu bez jakichkolwiek lub daleko idących przeszkód.
Waga sukcesji uniwersalnej jest oczywiście zróżnicowana w zależności od specyfiki biznesu. Niekiedy uzyskanie odpowiednich zgód czy nowych decyzji nie jest realną przeszkodą i w efekcie istniała możliwość osiągnięcia podobnego efektu w drodze aportu. Bardzo często brak sukcesji stawał się jednak przeszkodą krytyczną, co w powiazaniu z brakiem możliwości realizacji innej – dotychczas dostępnej – formuły podziału prowadziło do wyeliminowania możliwości uzyskania oczekiwanej struktury. Podział przez wyodrębnienie i związana z nim sukcesja może odblokować szereg niedostępnych dotychczas operacji.
Procedura podziału przez wyodrębnienie – co należy wiedzieć i na co się przygotować
Procesy podziału trwają zazwyczaj kilka miesięcy, a konkretny termin ich realizacji zależy od wielu czynników, którymi w szczególności są: struktura właścicielska spółki i relacje między wspólnikami, obszar działalności spółki, jej zobowiązania względem podmiotów trzecich, czy chociażby przyznane decyzje administracyjne, które objęte są odstępstwem od ogólnej zasady częściowej sukcesji uniwersalnej.
Procedura podziału spółki, pomijając mające zwykle miejsce prace koncepcyjne i przygotowawcze, składa się przede wszystkim ze sporządzenia odpowiednich danych finansowych, przygotowania kluczowego dokumentu jakim jest plan podziału, zawiadomienia wspólników o planowanym podziale, podjęcia uchwał przez wspólników o podziale oraz konstytutywnego to jest determinującego finalizację procesu wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Przy odpowiednim zaplanowaniu prac podział spółki może zostać przeprowadzony w 3-4 miesiące, choć bywają też procesy, które ze względu na różne czynniki inne niż proceduralne trwają znacznie dłużej.
Procedura podziału przez wyodrębnienie nie różni się znacząco od innych trybów podziału. Ze względu na pewne uproszczenia, które prawodawca przewidział również dla podziałów przez wyodrębnienie, w szczególności brak obowiązku poddania badaniu planu podziału przez biegłego w zakresie jego poprawności i rzetelności, procedura podziału przez wyodrębnienie może być niekiedy nawet krótsza niż standardowy proces podziału, niemniej jednak wciąż należy zakładać realnie 3-4 miesiące na przejście wszystkich etapów przewidzianych przepisami.
Kiedy skorzystać z podziału przez wyodrębnienie?
Podział spółki przez wyodrębnienie w ujęciu ekonomicznym jest tożsamy z transferem majątku w drodze aportu. W zamian za zdefiniowany pakiet aktywów, zwykle część przedsiębiorstwa dedykowaną realizacji określonych funkcji biznesowych, spółka uzyskuje dodatkowe udziały lub akcje spółki, do której relokowana jest część biznesu.
Kluczową różnicą pomiędzy aportem zorganizowanej części przedsiębiorstwa a podziałem spółki przez wyodrębnienie stanowi nie tylko procedura i podstawa prawna przeprowadzenia transakcji, ale wspomniana już kwestia przejścia praw i obowiązków. W przypadku podziału spółki przez wyodrębnienie mamy do czynienia z częściową sukcesją uniwersalną, której bardzo brakuje przy aportach, co sprawia, że przeprowadzenie aportu bywa znacznie utrudnione, a niekiedy jest wręcz niemożliwe. Przede wszystkim wspomniane trudności dotyczyły tych przedsiębiorców, którzy posiadali decyzje administracyjne, licencje, koncesje, czy też umowy, których przeniesienie z różnych względów było utrudnione. Wymagało to bowiem podejmowania dodatkowych czynności m.in. dokonywania cesji umów, uzyskiwaniu zgód na przeniesienie umów lub praktycznie każdorazowo konieczności ponownego uzyskiwania przez te podmioty stosownych decyzji administracyjnych.
Ze względu na powyższe, podział przez wyodrębnienie stanowić będzie niekiedy doskonałą i w praktyce jedyną alternatywę dla tradycyjnego aportu i z pewnością daje to nowe możliwości w zakresie reorganizacji biznesu. Przedsiębiorcy, którzy dotychczas zastanawiali się nad przeniesieniem aportem ZCP do innej spółki w ramach grupy kapitałowej, a zrezygnowali z takiej operacji ze względu na kwestie dotyczące braku sukcesji, bez wątpienia powinni rozważyć proces podziału przez wyodrębnienie, który może stanowić remedium na wcześniejsze bolączki.
Podział przez wyodrębnienie – kluczowe skutki podatkowe
Obecnie obowiązuje przepisy dotyczące skutków podatkowych podziałów spółek nie należą do najbardziej przyjaznych. Wielokrotnie były już modyfikowane i należy sięgać do wielu regulacji, które odpowiednio mogą generować przychód lub go odpowiednio niwelować, a zastosowanie wielu regulacji obwarowane jest z kolei szeregiem warunków i okoliczności.
Ostatecznie można przyjmować, iż podziały spółek mogą być procesami neutralnymi podatkowo, które nie skutkują jakimikolwiek obciążeniami podatkowymi. Jest to warunkowane jednak szeregiem czynników, a w śród nich należy wyróżnić:
- istnienie zorganizowanych części przedsiębiorstw (w zakresie części wydzielanych jak i pozostających w spółce dzielonej)
- odpowiednie uzasadnienie ekonomiczne dla realizowanego procesu
- zachowanie odpowiednich – z założenia rynkowych – parametrów procesu
- odpowiednia historia spółki dzielonej i jej udział w innych procesach reorganizacyjnych w przeszłości
Wprowadzenie podziału przez wyodrębnienie wymagało odpowiednich modyfikacji w prawie podatkowym. Ustawodawca wprowadził pewne zmiany i wszystko wskazuje na to, iż jego intencją było utrzymanie możliwości przeprowadzenia procesu podziału przez wyodrębnienie w sposób neutralny podatkowo, przy zachowaniu podobnych warunków, do których zdążyliśmy się już przyzwyczaić. W kilku istotnych regulacjach przepisy nie zostały jednak odpowiednio dostosowane do nowej formuły podziału, przez co nie wiadomo czy w ogóle a jeśli tak to w jaki sposób mają one mieć zastosowanie.
Docelowo skutki podatkowe podziału przez wyodrębnienie, w tym warunki neutralności powinny być analogiczne lub nawet nieco węższe niż przy innych formach podziału spółek. Na ten moment nie wszystko wydaje się jednak jasne i pierwsze podmioty decydujące się na podział przez wyodrębnienie będą musiały przeprowadzać je przy akceptacji pewnej niepewności i ryzyk, bądź będą uzależniały ich finalizację chociażby od uzyskania odpowiednich interpretacji indywidualnych.
Podział spółki przez wyodrębnienie to brakujące narzędzie, które będzie sprzyjać przedsiębiorcom przy realizacji strategii biznesowych oraz optymalizacji struktur biznesu oraz grup kapitałowych. Stanowi alternatywę do dotychczasowych narzędzi reorganizacyjnych i niewątpliwie będzie odgrywać znaczącą rolę w przyszłych procesach dotyczących wyodrębnienia części biznesu.
AUTORZY: Karolina Idziak, Junior Associate, Adam Pospieszyński, Junior Associate oraz Grzegorz Szysz, Partner w Zespole Kancelarii Prawnej Grant Thornton
