24 maja br. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) podjął ważną uchwałę dotyczą możliwości kontroli przez sąd administracyjny zasadności wszczynania przez organy podatkowe postepowania karnego skarbowego. Sądy administracyjne mogą zweryfikować, czy postępowanie z KKS nie zostało wszczęte tylko po to, aby zawieszeniu uległ bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (uchwała o sygn. akt: I FPS 1/21).
Podsumowanie:
- Częstą praktyką organów podatkowych było i jest wszczynanie postępowań karnych skarbowych na krótko przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, tylko po to by bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu.
- Zgodnie z uchwałą NSA sąd administracyjny może dokonać oceny zasadności wszczęcia postępowania z KKS. Miejmy nadzieję, że to ukróci niekorzystne praktyki organów podatkowych.
Przedawnienie zobowiązania podatkowego
Przedawnienie zobowiązania podatkowego jest jedną z form jego wygaśnięcia – wskutek przedawnienia organ podatkowy nie może domagać się zapłaty przez podatnika zobowiązania podatkowego. Jest to nieefektywna forma wygaśnięcia zobowiązania, bo fiskus nie uzyskuje środków. Nie powinno zatem dziwić, że organy podatkowe, możliwie wszystkimi sposobami, próbują udaremnić przedawnienie np. poprzez zawieszenie jego biegu. Ordynacja podatkowa przewiduje szereg sytuacji, w których bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu lub przerwaniu (biegnie wówczas od nowa).
Jednym ze sposobów zawieszenia biegu przedawnienia jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Organ podatkowy zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego najpóźniej z upływem terminu przedawnienia.
Zasady wszczęcia przez organy podatkowe postepowania karnego skarbowego
Jak widać z powyższego procedura pozwalająca na zawieszenie biegu terminu przedawnienia jest bardzo prosta – w przypadku zidentyfikowania przez organ podatkowy, że zobowiązanie podatkowe niedługo się przedawni wystarczy, że wszcznie on postępowanie z KKS i zawiadomi o tym podatnika. Postępowanie z KKS zawieszające bieg przedawnienia jest postępowaniem w sprawie, nie przeciw osobie (zatem organ teoretycznie nie musi mieć żadnych dowodów, że przestępstwo skarbowe miało miejsce, wystarczy podejrzenie). Przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują żadnych dodatkowych wymogów co do zasad wszczęcia postępowania, tj. nie musi temu towarzyszyć żadna dogłębna analiza sytuacji, organ nie musi dowodzić, że ma uzasadnione podstawy do wszczęcia postępowania. Tak naprawdę wystarczy spełnienie jednej przesłanki – zbliżający się termin przedawnienia.
Tak prosty sposób na zawieszenie terminu przedawnienia był i jest notorycznie wykorzystywany przez ograny podatkowe. Niejednokrotnie słyszy się przecież o wszczęciu postępowania z KKS na chwilę przed upływem terminu przedawnienia, co niewątpliwie ma wpływ na skuteczność kontroli czy postępowania podatkowego. Czy w takiej sytuacji można mówić w ogóle o prowadzeniu postępowania w zaufaniu do organów, skoro „nagradzana” jest opieszałość w działaniu? Z pewnością nie.
Uchwała NSA w sprawie zasadności wszczęcia postępowania z KKS
I do takiego właśnie problemu – instrumentalnego wszczynania postępowania odnosi się uchwała NSA.
Ważny fragment
Z uchwały NSA wynika z niej, że sąd administracyjny może dokonać weryfikacji, czy faktycznie zasadne było wszczęcie postępowania karnego skarbowego, czy nie zostało ono wszczęte tylko w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
W przypadku uznania przez sąd, że wszczęcie postępowania karnego skarbowego było instrumentalne i bezpodstawne, czynność taka winna zostać uznana za nieskuteczną, a w efekcie również nie wywołującą skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
Uchwała daje nadzieję na odstąpienie przez organy podatkowe od niekorzystnej dla podatników praktyki.
Uchwała NSA jest ważna dla kontrolowanych podatników – wskazuje, że sądy mogą weryfikować zasadność wszczęcia postępowania karnego skarbowego. A co się z tym wiąże – jest jasnym sygnałem dla organów, że te nie mogą wszczynać w sposób instrumentalnych postępowań karnych skarbowych. W jaki sposób uchwała wpłynie na praktykę organów podatkowych? Pewnie przekonamy się o tym w ciągu kilku, kilkunastu najbliższych miesięcy.