O planowanych zmianach kodeksu spółek handlowych w zakresie transgranicznych i krajowych reorganizacji informowaliśmy już w artykule z kwietnia 2022 r.: (Kolejna) nowelizacja Kodeksu spółek handlowych w 2022 r. Pierwotnie zmiany miały wejść w życie w trzecim kwartale 2022 roku, proces legislacyjny zajął jednak więcej czasu niż początkowo zakładano. Finalnie, przedmiotowe zmiany weszły w życie 15 września 2023 r. Nowelizacja przewiduje rewolucyjne zmiany zarówno w krajowych procesach połączeń oraz podziałów, jak i transgranicznych reorganizacjach. W niniejszym artykule opisujemy najistotniejsze zmiany, które mogą mieć znaczący wpływ na działania reorganizacyjne w kraju, jak również będą mogły się przyczynić do większej transgranicznej mobilności spółek polskich i zagranicznych
Czytaj więcej: Przekształcenie transgraniczne – na czym polega?
Zmiany w reorganizacjach krajowych
- Podział przez wyodrębnienie
Podział przez wyodrębnienie to nowy rodzaj podziału, który wprowadzono zarówno w regulacjach krajowych jak i transgranicznych. Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego podziału przez wyodrębnienie wydaje się być jedną z najistotniejszych zmian omawianej nowelizacji. Nowy rodzaj podziału umożliwi przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmie spółka dzielona. Dotychczas w procesach podziałowych możliwe było dokonanie podziału, w ten sposób, że udziały lub akcje spółki lub spółek przejmujących lub nowo zawiązanych objąć mogli wyłącznie wspólnicy spółki dzielonej (podział przez wydzielenie)
Ważny fragment
Wprowadzana regulacja stanowi alternatywę dla tradycyjnego aportu, przy którym nie mamy do czynienia z sukcesją prawną, co często powoduje konieczność podjęcia wielu uciążliwych i czasochłonnych działań związanych z przeniesieniem umów cywilnoprawnych, decyzji administracyjnych, czy zobowiązań.
Do podziału przez wyodrębnienie zastosowanie będą miały regulacje zakładające zasadę sukcesji praw i obowiązków, co znacznie uprości proces reorganizacyjny. Podział przez wyodrębnienie będzie zatem de facto aportem z sukcesją.
- Połączenie uproszczone
Kolejną istotną zmianą w regulacjach krajowych reorganizacji jest wprowadzenie nowego typu uproszczenia w procesach połączeniowych. Nowelizacja zakłada możliwość połączenia bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach.
Ważny fragment
W praktyce powyższe oznacza, że w przypadku połączenia na przykład dwóch spółek-córek możliwe będzie przeprowadzenie uproszczonego procesu bez konieczności podwyższania kapitału zakładowego spółki przejmującej oraz przyznawania udziałów/akcji spółki przejmującej.
Uproszczony tryb nie wymaga również badania planu połączenia przez biegłego rewidenta oraz przewiduje pewne odstępstwa przy podejmowaniu uchwał o połączeniu. Wprowadzane zmiany znacznie usprawnią przeprowadzenie procesu koncentracji majątku spółek działających w ramach tej samej grupy kapitałowej/struktury holdingowej.
- Rozszerzenie autonomii spółki komandytowo-akcyjnej
Dotychczas w krajowych procesach reorganizacyjnych spółka komandytowo-akcyjna funkcjonowała na takich zasadach jak inne spółki osobowe. Powyższe oznacza, że spółka komandytowo-akcyjna nie mogła w procesach połączeniowych być spółką przejmującą ani spółką nowo zawiązaną oraz nie mogła zostać podzielona w procesach podziałowych. Nowelizacja niejako wyłamuje spółkę komandytowo-akcyjną z reżimu spółek osobowych i przyznaje jej kompetencje do bycia spółką przejmującą/spółką nowo zawiązaną, jak i dopuszcza podział spółki komandytowo-akcyjnej. Powyższe wynika pośrednio z regulacji unijnych, które przy transakcjach transgranicznych uwzględniają spółkę komandytowo-akcyjną, a nie uwzględniają innych spółek osobowych.
Transgraniczne reorganizacje
- Podział transgraniczny
Opisywana nowelizacja wprowadza do polskiego systemu prawnego możliwość przeprowadzenia podziału transgranicznego, dla którego zastosowanie będą miały, co do zasady, regulacje o krajowych podziałach. Podział transgraniczny będzie mógł zostać dokonany jedynie przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną lub spółki nowo zawiązane, wyłączone zostały spod tej regulacji spółki już istniejące. Zabieg ten ma zapobiec nadużyciom i działaniom zmierzającym obejściu prawa. Co ciekawe, podziałowi transgranicznemu będzie mogła zostać poddana również spółka komandytowo-akcyjna.
Ważny fragment
Podziały transgraniczne umożliwią efektywną mobilność i ekspansję biznesu zarówno polskim przedsiębiorcom za granicą, jak i zagranicznym przedsiębiorcom w Polsce. Jako przykład wskazać można chociażby podział zagranicznego przedsiębiorstwa i przeniesienie części jego majątku do nowo zawiązanej spółki w Polsce.
Obecnie przedsiębiorca posiadający oddział zagranicznej spółki w Polsce, który ze względów ekonomiczno-biznesowych chciałby zacząć prowadzić swoje działania w Polsce w formie spółki prawa handlowego, już na początku musi zmierzyć się z problemem. Przepisy krajowe nie przewidują bowiem przekształcenia oddziału przedsiębiorcy zagranicznego w spółkę prawa handlowego. Ze względu na powyższe, dotychczas możliwym rozwiązaniem opisywanego problemu było utworzenie nowej spółki w Polsce i wniesienie do niej aportem oddziału przedsiębiorcy zagranicznego. W powyższym procesie nie dochodziło jednak do sukcesji praw i obowiązków oraz każdorazowo była konieczność przenoszenia wszelkich umów cywilno-prawnych, decyzji administracyjnych oraz umów pracowniczych na spółkę, do której wnoszony jest aport. Proces ten jest zazwyczaj niezwykle czasochłonny i skomplikowany i nie zawsze udaje się uzyskać wszystkie zgody wymagane w procesie aportu.
Skorzystanie w opisywanej sytuacji z podziału transgranicznego, który, co do zasady, objęty jest sukcesją praw i obowiązków, może w tym przypadku usprawnić działanie i zmniejszyć opisywane ryzyka biznesowe.
- Przekształcenie transgraniczne
Wprowadzone zmiany obejmują również implementacje do naszego porządku prawnego przekształcenia transgranicznego. W ślad za dyrektywą (UE) 2019/2121 proces ten polega na przekształceniu przez spółkę formy prawnej, w jakiej jest zarejestrowana w państwie członkowskim wyjścia, w formę prawną państwa członkowskiego przeznaczenia, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa.
Ważny fragment
Przekształcenia transgranicznego można będzie dokonać bez konieczności wszczęcia postępowania likwidacyjnego w państwie wyjścia.
Dotychczas rozwiązanie to nie było uwzględnione w przepisach krajowych i w praktyce budziło wiele wątpliwości, które rozstrzygnął ostatecznie TSUE w wyroku z dnia 25 października 2017 r. w sprawie C-106/16 Polbud Wykonawstwo. Wprowadzenie do kodeksu spółek handlowych przekształcenia transgranicznego stanowi jednocześnie implementację unijnej dyrektywy, jak i częściowo wykonanie wyroku TSUE.
- Inne aspekty reorganizacji transgranicznych
Regulacje dotyczące reorganizacji transgranicznych uwzględniają również wiele mechanizmów ochronnych dla potencjalnie słabszych podmiotów, na które dana reorganizacja pośrednio lub bezpośrednio będzie oddziaływać. Wśród powyższych możemy między innymi wyróżnić ochronę wierzycieli umożliwiającą zabezpieczenie roszczeń, ochronę wspólników mniejszościowych polegająca na możliwości wyjścia ze spółki i otrzymania wynagrodzenia za udziały, czy kompetencje pracowników spółek uczestniczących w reorganizacji do składania uwag do planu operacji transgranicznej. Ponadto dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego prawodawca przewidział dodatkowe kompetencje kontrolne sądów rejestrowych oraz klauzulę nadużycia. Powyższe sprawia, że procesy transgraniczne choć mogą przynieść wiele korzyści dla przedsiębiorców, będą również wymagały profesjonalnej obsługi i specjalistycznej wiedzy zarówno w obszarze prawnym, jak i podatkowo-księgowym.
Nowelizacja kodeksu spółek handlowych w zakresie krajowych i transgranicznych reorganizacji zawiera wiele korzystnych dla biznesu zmian, dzięki którym przedsiębiorcy będą mogli efektywniej reorganizować działalność krajową, a także zwiększyć swoją elastyczność i konkurencyjność na rynku międzynarodowym. Podkreślić należy, że wprowadzone zmiany wynikające przede wszystkim z konieczności implementacji dyrektyw unijnych, nie są jedynie odwzorowaniem treści regulacji europejskich, ale zwierają wiele pozytywnych zmian również w regulacjach krajowych. Nie sposób w pełni przewidzieć, jak duży będzie wpływ nowelizacji na rynek korporacyjny, istnieje jednak wysokie prawdopodobieństwo, że wprowadzone zmiany spotkają się z aprobatą i zainteresowaniem zarówno przedsiębiorców, jak i podmiotów zajmujących się reorganizacją biznesów.
AUTORKA: Karolina Idziak, Junior Associate w Zespole Kancelarii Prawnej Grant Thornton
