Przedsiębiorcy, którym organ podatkowy wstrzymał zwrot podatku VAT w związku z wydaniem postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu podatku VAT w ramach kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego lub postępowania podatkowego mogą mieć problem z zaskarżeniem takich postanowień. Wraz z nowelizacją ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej ustawa PPSA) pojawiły się wątpliwości co do możliwości przeprowadzenia sądowej kontroli postanowień o wstrzymaniu zwrotu VAT.Pomimo, iż nowelizacja miała miejsce 15 sierpnia ubiegłego roku podatnicy nadal nie mają pewności czy takie postanowienia są zaskarżalne.
Zmiany w ustawie
Do 15 sierpnia 2015 r. sądy administracyjne dopuszczały możliwość zaskarżenia postanowienia o przedłużeniu terminu zwrotu podatku VAT na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 PPSA. Zgodnie bowiem z brzmieniem powyższego przepisu, do czasu jego nowelizacji, kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmowała orzekanie w sprawach skarg innych, niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Natomiast ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wyłączono z kognicji sądów akty lub czynności podjęte w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 23) oraz postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw. Oznacza to, że postanowienie o przedłużeniu zwrotu podatku VAT wydane w ramach kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego i postępowania podatkowego, jako postanowienie niekończące postępowania oraz nie podlegające zaskarżeniu w administracyjnym trybie kontroli, w ocenie organów podatkowych i większości sądów, nie będzie bezpośrednio podlegało kontroli sądowo-administracyjnej.
W uzasadnieniu do projektu ustawy wyjaśniono, iż proponowana zmiana ma na celu wyeliminowanie nadmiernego rozszerzania granic kontroli sądowoa-dministracyjnej. Ustawodawca uznał, że w interesie skarżącego lepiej jest odczekać aż sprawa „dojrzeje do rozpoznania przez sąd administracyjny, który – w sytuacji bezpośredniej i rzeczywistej ingerencji w sferę praw i wolności jednostki – będzie mógł zagwarantować realną, a nie przedwczesną, czy też pozorną ochronę prawną”.
Skutkiem tej zmiany jest odrzucanie przez sądy administracyjne większości skarg jako niedopuszczalnych, czego przykładem są m.in. postanowienia WSA w Łodzi z dnia 14 stycznia 2016 r. sygn. akt I SA/Łd 1432/15, WSA w Szczecinie z dnia 23 marca 2016 r. sygn. akt I SA/Sz 129/16 oraz WSA w Lublinie z dnia 14 kwietnia 2016 r. sygn. akt I SA/Lu 239/16
Nieprawidłowa wykładnia
Niemniej jednak nie wszyscy pełnomocnicy i nie wszystkie sądy zgadzały się z tak niekorzystną dla podatników wykładnią prawa. Wątpliwości co do prawidłowości restrykcyjnej wykładni powziął również NSA, który postanowieniem z dnia 13 lipca 2016 r. sygn. akt I FSK 724/16 przedstawił składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Jeżeli więc NSA uzna, że to zagadnienie prawne wymaga podjęcia uchwały, wątpliwości podatników zostaną rozwiane – przy czym trudno przesądzić o wyniku.
Abstrahując od zasadności przedstawienia rozszerzonemu składowi do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, należy krytycznie odnieść się do dominującego stanowiska sądów administracyjnych odmawiających podatnikom możliwości złożenia skargi na postanowienia o przedłużeniu zwrotu podatku VAT, wydanych w ramach niektórych z procedur podatkowych. Najpoważniejszym zarzutem w stosunku do odrzucenia skarg podatników na postanowienia przedłużające termin zwrotu podatku VAT jest naruszenie konstytucyjnej zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Zasada ta oznacza, że wszystkie podmioty charakteryzujące się cechą istotną powinny być traktowane w sposób równy. Innymi słowy nie można różnicować sytuacji prawnej podatników, którym termin zwrotu podatku VAT przedłużono w ramach czynności sprawdzających (ci mają możliwość zaskarżenia postanowienia) od tych, którym postanowienie wydano na etapie kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego czy postępowania podatkowego.
Ponadto, jak słusznie zauważył NSA w wyżej przywołanym postanowieniu, nowelizacja Ustawy PPSA miała na celu zmniejszenie liczby rozpatrywanych przez sądy administracyjne aktów o charakterze technicznym i czysto procesowym. Natomiast postanowienie o przedłużeniu terminu do zwrotu VAT do takowych nie należy, ponieważ bezpośrednio wywiera skutki ekonomiczne wobec podmiotu, któremu zwrot wstrzymano, a więc wywołuje skutki materialne.
W oczekiwaniu na podjęcie uchwały przez NSA warto podjąć kroki w celu zaskarżenia podobnych postanowień i uzbroić się w cierpliwość. Organy podatkowe prawdopodobnie w pouczeniu poinformują o braku możliwości zaskarżenia postanowienia, jednak biorąc pod uwagę, że za objęciem kognicją sądów administracyjnych wszystkich postanowień o przedłużeniu terminu zwrotu VAT przemawiają mocne argumenty, można oczekiwać, że NSA podejmie uchwałę korzystną dla podatników. Brak skierowania postanowienia na drogę sądowoadministracyjną może zamknąć możliwość uchylenia takiego postanowienia, pozostawiając podatnikowi inne, mniej skuteczne procedury, takie jak skarga na bezczynność.
AUTOR: Marcin Książek, Senior konsultant, Bieżące doradztwo podatkowe
