Rozwiązania mające na celu zachowanie zdolności operacyjnej i ciągłości działania przedsiębiorstwa prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej w sytuacji śmierci przedsiębiorcy wejdą w życie jeszcze w 2018 r. na mocy podpisanej przez Prezydenta RP dnia 25 lipca 2018 r. ustawy z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ma zapobiec „śmierci firmy” w sytuacji śmierci jej właściciela.
Dotychczasowy stan prawny
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, śmierć jednoosobowego przedsiębiorcy skutkuje zakończeniem działalności firmy. Spadkobiercy przedsiębiorcy nabywają składniki majątkowe wchodzące w skład przedsiębiorstwa, jednakże nie przechodzą na nich niezbędne dla dalszego prowadzenia firmy elementy – jak np. numery NIP, koncesje i licencje, a ponadto wygasają zawarte przez przedsiębiorcę umowy.
Nowe przepisy mają na celu na celu zapewnienie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi warunków do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po ich śmierci.
Zarządca sukcesyjny
Ustawa wprowadza nową instytucję prawną – zarządcę sukcesyjnego. Zarządca sukcesyjny może zostać powołany przez:
- przedsiębiorcę,
- osoby, które odziedziczą przedsiębiorstwo,
- małżonka, który jest współwłaścicielem przedsiębiorstwa.
Zarządcą sukcesyjnym może zostać każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, z wyłączeniem osób w stosunku do których orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku – jego działalność polega na zarządzaniu przedsiębiorstwem w zakresie czynności zwykłego zarządu (natomiast czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu będzie on mógł dokonywać za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku). Zarządca sukcesyjny jest również umocowany do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W ramach swojej działalności zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia „w spadku”.
Zarządca sukcesyjny nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, ponosi natomiast odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków.
Sprawdź Sukcesja biznesu Grant Thornton
Przedsiębiorstwo „w spadku”
Zarząd sukcesyjny ma charakter tymczasowy – tj. może maksymalnie trwać do czasu działu spadku, nie dłużej jednak niż przez okres dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. W czasie jego trwania jest możliwe zachowanie ciągłości rozliczeń podatkowych firmy, które będą dokonywane z wykorzystaniem numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy.
Ustawa pozwala także na odliczenie straty poniesionej przez przedsiębiorcę, kontynuację rozpoczętej amortyzacji oraz korzystanie przez zarządcę sukcesyjnego z interpretacji podatkowych uzyskanych przez przedsiębiorcę.
Kolejnym narzędziem pozwalającym na kontynuację działalności firmy, możliwość przeniesienia na następców prawnych przedsiębiorcy praw i obowiązków administracyjnych, wynikających z koncesji, zezwoleń licencji i pozwoleń, związanych z przedsiębiorstwem.
Ustawa zacznie obowiązywać po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia (tj. w IV kwartale 2018 roku).
Podsumowanie
Ustawa o zarządzie sukcesyjnym stwarza narzędzia pozwalające na kontynuację działalności przedsiębiorstwa jednoosobowego przedsiębiorcy po jego śmierci. Należy mieć jednak na uwadze, że ustanowienie zarządcy sukcesyjnego w każdym przypadku wymagać będzie aktywnego działania spadkobierców, którzy na mocy działu spadku przejmą określone części majątku przedsiębiorstwa. Tym samym w okresie zarządu sukcesyjnego spadkobiercy winni przygotowywać się do kontynuowania działalności firmy – na własny rachunek lub np. wspólnie w formie spółki prawa handlowego.
W związku z powyższym, pomimo iż Ustawa o zarządzie sukcesyjnym wprowadza korzystne rozwiązania, to jednak mają one charakter tymczasowy i nie dają one gwarancji trwałości firmy. W celu odpowiedniego zabezpieczenia interesów firmy sukcesja powinna zostać z wyprzedzeniem uporządkowana i zaplanowana. Często jest ona również poprzedzana zmianą formy prowadzonej działalności gospodarczej na bardziej optymalną z punktu widzenia sukcesji.
AUTOR: Maja Jabłońska, doradca, radca prawny, Kancelaria Prawna
