13 października 2022 r. weszła w życie największa jak dotąd nowelizacja Kodeksu spółek handlowych („KSH”). Główne zmiany wiążą się z wprowadzeniem tzw. prawa holdingowego, czyli nowych przepisów, które regulują grupy spółek.
Podsumowanie:
- Nowelizacja KSH wprowadziła możliwość utworzenia tzw. grupy spółek i korzystania z przepisów „prawa holdingowego”. Utworzenie grupy spółek jest dobrowolne.
- W grupie spółek po stronie spółki-matki pojawiła się możliwość wydawania tzw. wiążących poleceń. Co do zasady członkowie zarządu spółki-córki nie będą odpowiadać za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, a także za działanie zgodne z interesem grupy spółek.
- Spółka-matka zyskała również szersze uprawnienie informacyjne względem spółek z grupy, nad którą dominuje.
Czym jest grupa spółek w rozumieniu prawa holdingowego?
Przez grupę spółek w rozumieniu KSH należy rozumieć spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Z tej być może nieco skomplikowanej definicji można wyciągnąć wniosek, że grupa spółek w rozumieniu KSH nie odbiega daleko od potocznego, powszechnie stosowanego dotąd rozumienia tego pojęcia.
Przepisy o grupach spółek – kogo dotyczą?
Co ważne, nowe przepisy dotyczą wyłącznie tych grup spółek, które podejmą decyzję o stosowaniu reżimu holdingowego. Jeśli w danej grupie spółek nie zostaną podjęte stosowne uchwały o uczestnictwie w grupie spółek, w rozumieniu KSH, przepisy prawa holdingowego nie będą stosowane. Oznacza to, że faktycznie działające grupy spółek mają wybór: podjąć stosowne uchwały i stosować reżim holdingowy albo utrzymać status quo i zrezygnować ze stosowania nowych przepisów.
Prawnicy zastanawiają się, czy nowe przepisy nie wpłyną jednak negatywnie na funkcjonujące grupy spółek, które nie zdecydują się na reżim holdingowy. Grupy spółek działają w Polsce od lat, mimo braku przepisów regulujących prawo holdingowe. Co ważne, przez lata ukształtowało się orzecznictwo sądów, zgodnie z którym członek zarządu spółki zależnej powinien kierować się nie tylko interesem „swojej” spółki, ale również interesem całej grupy. Czy jeśli grupa spółek nie zdecyduje się na stosowanie reżimu holdingowego, nadal będzie mogła powoływać się na interes grupy spółek? Czy członek zarządu spółki zależnej (niestosującej reżimu holdingowego), podejmując decyzję niekorzystną dla spółki zależnej, ale wpisaną w interes całej grupy, będzie chroniony przez prawo i orzecznictwo? Odpowiedzi na te wątpliwości będzie dostarczać w przyszłości dopiero praktyka i orzecznictwo sądów.
Nasz ekspert Magdalena Bilicka jest do Twojej dyspozycji.
Prawo holdingowe – jakie zmiany wprowadza?
W grupie spółek spółka-matka może wydawać tzw. wiążące polecenia. Zarząd spółki zależnej, co do zasady, jest zwolniony z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w związku z wykonaniem wiążącego polecenia. Spółka-matka i jej organy zyskały również szersze uprawnienia informacyjne wobec spółek zależnych. Dodatkowe prawa zyskali także wspólnicy mniejszościowi spółek zależnych, będących częścią grupy spółek. Nowelizacja wprowadza procedurę przymusowego odkupu udziałów lub akcji spółki zależnej przez spółkę dominującą. KSH po raz pierwszy uregulował możliwość wyjścia wspólnika mniejszościowego w drodze przymusowego odkupu, w odniesieniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.
Ważny fragment
Warto mieć na uwadze, że stosowanie nowych przepisów będzie wiązało się z licznymi nowymi obowiązkami dokumentacyjnymi.
Ustawodawca przewidział m.in., że wiążące polecenie musi zawierać szereg formalnych elementów, takich jak w szczególności oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia czy też spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują. Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga również uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. W określonych przypadkach spółka zależna ma obowiązek odmówić wykonania wiążącego polecenia. Eksperci zauważają, że tak formalistyczne podejście będzie wymagało zarówno od spółek dominujących, jak i zależnych dodatkowych zabezpieczeń i uzasadnień swoich decyzji i uchwał, np. w postaci zewnętrznych wycen, opinii czy ekspertyz.
Które grupy spółek powinny wejść w reżim holdingowy?
Znaczna część ekspertów twierdzi, że reżim holdingowy znajdzie zastosowanie głównie w spółkach Skarbu Państwa. W prywatnym biznesie dostrzega się znacznie mniejszą potrzebę wchodzenia w reżim holdingowy. Zainteresowanie utworzeniem formalnej grupy spółek może jednak pojawić się w takich grupach, w których każda ze spółek kieruje się odrębnym interesem, np. ze względu na prowadzenie działalności w zupełnie innych branżach czy na innych rynkach. Innym przykładem mogą być grupy spółek, w których poszczególne spółki wykonują względem siebie działalność postrzeganą jako konkurencyjną. Uzasadnienia dla wejścia w reżim holdingowy można szukać również w grupach, w których spółki wzajemnie świadczą na swoją rzecz usługi, które na wolnym rynku, poza grupą, byłyby dostępne taniej (np. usługi księgowe czy administracyjne).
Grupy spółek stoją obecnie przed istotną decyzją – wejścia w reżim holdingowy bądź też rezygnacji ze stosowania nowych przepisów. Z doniesień medialnych, a także rozmów z przedstawicielami grup spółek wynika, że nowe formalności i obowiązki dokumentacyjne odstraszają od stosowania nowych przepisów. Jednocześnie podkreśla się, że dobrze funkcjonujące grupy spółek już teraz mają zdefiniowany interes grupy spółek, którym kierują się na co dzień, a wiążące polecenia byłyby niepokojącym symptomem świadczącym o braku zaufania poszczególnych zarządów spółek z grupy do siebie nawzajem.
Czytaj więcej o zmianach w KSH:
- Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych – kogo dotyczą zmiany?
- Istotne zmiany dla członków organów spółek kapitałowych
- Dla kogo grupa spółek? Nowelizacja KSH i prawo holdingowe
- Zmiany w KSH – wzmocnienie pozycji rad nadzorczych
