Wycena aktywów i pasywów jest bezpośrednio powiązana ze zdolnością jednostki do kontynuacji działalności gospodarczej. Kiedy możliwość jej kontynuowania jest zagrożona? Poniżej ważne odpowiedzi w kontekście zamykania roku obrotowego w firmie.
Podsumowanie:
- Tuż po świątecznym okresie bożonarodzeniowym przedsiębiorców czeka obowiązek przygotowania sprawozdania finansowego za 2014 rok.
- Warto zwrócić uwagę na kluczową zasadę kontynuacji działalności jednostki sporządzając sprawozdanie finansowe za mijający rok.
Tuż po świątecznym okresie bożonarodzeniowym przedsiębiorców czeka obowiązek przygotowania sprawozdania finansowego za 2014 rok. Przed jego sporządzeniem należy się jednak zastanowić, czy dana jednostka w ogóle ma zdolność do kontynuowania swojej działalności gospodarczej w dającej się przewidzieć przyszłości. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ odpowiedź determinuje stosowną wycenę aktywów i pasywów.
Czym jest zasada kontynuacji działalności?
Założenie o kontynuacji działalności stanowi fundamentalną zasadę sporządzania sprawozdań finansowych. Oznacza nic innego jak to, że jednostka będzie dalej działała w dającej się przewidzieć przyszłości w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia firmy w stan likwidacji lub upadłości.
Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki jest zobowiązany do uwzględnienia wszystkich informacji dostępnych na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczących dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego. Powyższe wynika z art. 5 ust. 2 Ustawy o rachunkowości.
Symptomy zagrożenia
Niestety, często założenie kontynuacji działania jest przyjmowane za pewnik, bez właściwych obserwacji, analiz czy wniosków. Nie muszą to być oczywiste zdarzenia, takie jak rozpoczęcie postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego (z wyjątkiem postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu). Niejednokrotnie nawet bez wszczęcia tego typu postępowań można założyć, że istnieje duże ryzyko postawienia jednostki w ciągu najbliższego roku obrotowego w stan likwidacji lub upadłości (z likwidacją majątku), ograniczenia istotnego zakresu działalności czy też jej zaniechania. Zdarzeniami, które mogą zagrażać bezpiecznemu kontynuowaniu działalności przez daną jednostkę w najbliższym roku są m.in.:
- likwidacja jedynego bądź głównego odbiorcy lub dostawcy jednostki,
- kłopoty z uzyskiwaniem należności,
- trudności z terminowym regulowaniem zobowiązań – zwłaszcza wobec pracowników oraz urzędów (brak płynności finansowej),
- problemy z pozyskaniem lub odnowieniem kredytu,
- utrzymująca się od paru lat tendencja ponoszenia strat na działalności operacyjnej,
- utrata koncesji niezbędnej do prowadzenia działalności,
- utrata rynku zbytu, licencji,
- konieczność ograniczenia produkcji,
- przestarzała technologia,
- poniesione straty przewyższające kapitał podstawowy,
- negatywne główne wskaźniki finansowe,
- odejście kluczowego personelu kierowniczego,
- toczące się przeciwko jednostce postępowanie sądowe lub administracyjne, które w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia spowoduje powstanie zobowiązań, których jednostka nie zdoła zaspokoić.
Co na to przepisy?
Ustawa o rachunkowości nie wskazuje konkretnych przypadków zagrożenia kontynuacji działalności (oprócz likwidacji czy upadłości jednostki). Wśród krajowych standardów rachunkowości również próżno szukać zapisów regulujących tę zasadę. Jedynie Międzynarodowy Standard Rewizji Finansowej (MSRF) nr 570, „Kontynuacja działalności”, porusza problem oceny przez biegłego rewidenta zasadności założenia kontynuacji działalności jednostki przy sporządzaniu sprawozdania finansowego. Wspomniany standard wprowadza podział zagrożeń na 3 grupy:
- objawy finansowe,
- objawy operacyjne,
- pozostałe objawy.
W MSRF nr 570 są przedstawione przykłady zdarzeń lub uwarunkowań, które – pojedynczo lub łącznie – mogą budzić poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania działalności. Lista ta nie zawiera naturalnie pełnego katalogu przykładów, a wystąpienie jednej lub większej liczby pozycji nie musi przesądzać, że w danym przypadku występuje znaczące ryzyko. Ale powinno być sygnałem alarmowym.
Rola kierownika jednostki
Do obowiązków kierownika jednostki należy przeanalizowanie czy występujące zdarzenia gospodarcze mają (a jeśli tak, to jaki) wpływ na kontynuowanie działalności przez firmę w minimum 12 następnych miesiącach. To kierownik jednostki dysponuje informacjami o ewentualnych ryzykach czy zagrożeniach, dzięki czemu ma w tym zakresie najszersze rozeznanie. Oceniając, czy przyjęcie założenia o kontynuacji działalności jest zasadne, powinien uwzględnić wszelkie dostępne dane, przeanalizować konkretne okoliczności.
Jeżeli jednostka była dotychczas rentowna i nie miała problemów z dostępem do środków finansowych, wówczas przyjęcie założenia o kontynuacji działalności jest zasadne i nie wymaga przeprowadzania szczegółowej analizy. Natomiast w innych sytuacjach, aby uzyskać pewność, warto poddać szerszej ocenie następujące dane:
- bieżącą i oczekiwaną rentowność,
- harmonogram spłaty zobowiązań,
- potencjalne źródła finansowania,
- ewentualnie potencjalne źródła innych działań naprawczych.
Co robić, gdy kontynuacja działalności jest zagrożona?
Jeżeli założenie kontynuacji działalności jednostki w 2015 roku nie jest zasadne, sprawozdanie finansowe za 2014 rok należy sporządzić przy uwzględnieniu art. 29 Ustawy o rachunkowości. Wówczas wycena aktywów jednostki odbywa się po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Ponadto jednostka jest w takiej sytuacji obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności. Na kwotę tej rezerwy składają się m. in.:
- odprawy dla zwalnianych pracowników,
- odszkodowania dla kontrahentów,
- wynagrodzenie likwidatora,
- opłaty sądowe i notarialne,
- koszty wyceny majątku przez rzeczoznawcę i wiele innych.
Różnica powstała w wyniku takiej wyceny oraz utworzenia rezerwy wpływa na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
Warto zatem zwrócić uwagę na kluczową zasadę kontynuacji działalności jednostki sporządzając sprawozdanie finansowe za mijający rok. Choć tak naprawdę, to analiza zagrożeń powinna być podstawowym i nieustannym elementem działalności kierownictwa w ramach zarządzania ryzykiem jednostki, a nie tylko obowiązkiem związanym z zamknięciem roku.
AUTOR: Magdalena Augustynowicz