W tej grupie znajdziemy wiele rodzajów podmiotów, począwszy od instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, po podmioty niekojarzące się zwyczajowo z obowiązkami z zakresu AML, takie jak m. in. biura rachunkowe, czy biura wirtualne.
Jakie obowiązki wynikają z Ustawy AML?
Ustawa AML nakłada na instytucje obowiązane szereg obowiązków z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, w tym między innymi:
- obowiązek przygotowania wewnętrznej dokumentacji AML, w tym w szczególności oceny ryzyka dla instytucji obowiązanej oraz wewnętrznej procedury AML,
- obowiązki związane z koniecznością identyfikacji i weryfikacji kontrahentów,
- obowiązki względem pracowników instytucji obowiązanej, takie jak np. konieczność zapewnienia osobom wykonującym obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu możliwości udziału w szkoleniach dotyczących realizacji tych obowiązków, z uwzględnieniem zagadnień dotyczących ochrony danych osobowych,
- obowiązki związane z koniecznością raportowania do organów właściwych w sprawach AML.
Pełen zakres obowiązków wynikających z Ustawy AML, a także informacje dot. sankcji za naruszenie przepisów, znajdziesz w tym artykule: Jakie obowiązki dla instytucji obowiązanych wynikają z Ustawy AML?
Jakie podmioty są objęte Ustawą AML?
Zwyczajowo regulacje dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu kojarzą się z obowiązkami nakładanymi na branżę finansową, nieruchomościową, ubezpieczeniową, czy hazardową. Dzieje się tak nie bez powodu – przedsiębiorcy działający w wymienionych branżach stanowią bowiem główną grupę podmiotów zaliczanych do katalogu instytucji obowiązanych. Ustawodawca nakłada obowiązki AML m. in. na:
- Banki i Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (tzw. SKOKi),
- Instytucje płatnicze i krajowe instytucje pieniądza elektronicznego,
- Firmy inwestycyjne, banki powiernicze,
- Pośredników w obrocie nieruchomościami (z wyłączeniem pośrednictwa w umowach najmu lub dzierżawy nieruchomości do 10 tys. euro),
- Zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską,
- Spółki prowadzące rynek regulowany,
- Fundusze Inwestycyjne,
- Zakłady ubezpieczeń i pośrednicy ubezpieczeniowi, w ograniczonym zakresie,
- Kantory tradycyjne i internetowe,
- Podmioty prowadzące działalność hazardową,
- Instytucje pożyczkowe.
Biura rachunkowe i doradztwo podatkowe a AML
Ustawa AML do grona instytucji obowiązanych zalicza również inne podmioty, które nie są zwyczajowo kojarzone z obowiązkami przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Do kategorii „mniej oczywistych” instytucji obowiązanych należą m. in. przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą polegającą na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych lub rachunkowych, czy udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu prawa podatkowego. Na gruncie powyższych uregulowań za instytucję obowiązaną zostaną uznane zatem firmy zajmujące się szeroko pojętym doradztwem podatkowym (lub celnym) i biura rachunkowe.
Ryzyko uznania przedsiębiorców za instytucją obowiązaną nie ogranicza się jednak tylko do pomiotów, zajmujących się powyższą działalnością profesjonalnie. Ustawodawca w tym zakresie nie przewiduje żadnych wyłączeń, nawet w przypadku, gdy księgi rachunkowe prowadzone są wyłącznie dla podmiotów należących do jednej grupy kapitałowej. W związku z powyższym za instytucję obowiązaną można uznać spółki pełniące funkcję centrum usług wspólnych, czy wręcz świadczące takie usługi dla swoich spółek-córek.
Biura wirtualne i działalność na rzecz spółek i trustów
Ustawa AML przypisuje status „instytucji obowiązanej” grupie przedsiębiorców zajmujących się działalnością na rzecz spółek lub trustów, w tym:
- tworzeniem osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
- pełnieniem funkcji członka zarządu lub umożliwianie innej osoby pełnienia tej funkcji,
- udostępnianiem innym podmiotom adresu siedziby (tzw. biura wirtualne),
Podobnie jak w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych ustawodawca nie rozróżnia wykonywania danej działalności jako głównej aktywności gospodarczej od wykonywania jej jako działalności pobocznej, świadczonej np. wyłącznie na rzecz podmiotów z jednej grupy kapitałowej. Może to rodzić problemy, ponieważ często kilka spółek z grupy ma swoją siedzibę pod jednym adresem. W takim wypadku konieczna może okazać się analiza indywidualnych postanowień umów, na podstawie których podmioty z grupy kapitałowej korzystają z nieruchomości stanowiącej ich siedzibę, aby możliwe było stwierdzenie czy wiąże to się z uzyskaniem przez spółkę udostępniającą nieruchomość statusu instytucji obowiązanej.
W przypadku świadczenia powyższych usług konieczne staje się złożenie wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców działających na rzecz spółek lub trustów.
Pełen zakres informacji dotyczących obowiązku wpisu do rejestru przy udostępnianiu siedziby w ramach grupy kapitałowej znajdziesz w tym artykule: Najem powierzchni i adresu na potrzeby określenia siedziby innej spółki (także z grupy) z obowiązkiem zgłoszenia do rejestru do 30 kwietnia 2022 r.
Transakcje gotówkowe w świetle ustawy AML
Każdy przedsiębiorca może być ponadto zakwalifikowany jako instytucja obowiązana w zakresie, w jakim przyjmuje lub dokonuje płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej 10.000 euro i to bez względu na to, czy jest to jedna płatność, czy kilka powiązanych operacji.
Dokonanie takiej transakcji nałoży na przedsiębiorcę m. in. obowiązki w zakresie weryfikacji swojego kontrahenta. Powyższa przesłanka dotyczyć będzie przede wszystkim przedsiębiorców dokonujących dużych transakcji gotówkowych takich jak, chociażby: kantory, komisy samochodowe, deweloperzy czy jubilerzy oraz firmy handlujące kruszcami.
Katalog instytucji obowiązanych ma charakter zamknięty, jednak użyte przez ustawodawcę określenia, mogą budzić u przedsiębiorców poważne wątpliwości interpretacyjne, dotyczące możliwości zakwalifikowania ich do wspomnianego katalogu. W związku z powyższym każdy przedsiębiorca, w tym w szczególności przedsiębiorcy stanowiący część większych grup kapitałowych, powinni zweryfikować zakres prowadzonej działalności i świadczonych przez nich usług, a w razie spełnienia ustawowych przesłanek niezwłocznie wdrożyć obowiązki wynikające z Ustawy AML.
AUTOR: Jakub Mazur, Zespół Kancelarii Prawnej Grant Thornton
