Zakres zmian związany z nowelizacją wymagających dostosowania się przedsiębiorców jest dość obszerny, dlatego też całość zagadnienia została podzielona na krótki cykl artykułów poświęconych tej materii.
Podsumowanie
- Przepisy w nowej formie nakładają obowiązek złożenia oświadczenia nie tylko o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy, lecz również po jego uzyskaniu bądź utraceniu.
- Po upływie terminu przewidzianego w umowie albo w przypadku braku takiego postanowienia, gdy świadczenie pieniężne stanie się wymagalne, wszelkie postanowienia ograniczające prawa wierzyciela do przeniesienia wierzytelności stają się bezskuteczne.
- Od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz od dnia ogłoszenia upadłości przepisy ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nie mają zastosowania.
Nowelizacja przewiduje rozwiązania w trzech zasadniczych obszarach:
- Dotyczących przepisów ogólnych (m.in. związanych ze statusem przedsiębiorcy, cesją wierzytelności, długów objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym lub upadłościowym);
- Doprecyzowujących przepisy związane z tzw. obowiązkiem sprawozdawczym;
- Związanych ze zwiększeniem efektywności w prowadzonych przez Prezesa UOKiK postępowaniach w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Zmiana w zakresie ujawnienia statusu dużego przedsiębiorcy nie przejdzie bez echa
Nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie ujawnienia statusu dużego przedsiębiorcy. Ustawodawca motywuje tę zmianę chęcią zapobieżenia zatajenia informacji w celu utrudnienia wierzycielowi skorzystania z odsetek ustawowych w przypadku zastrzeżenia terminu zapłaty (na podstawie art. 5 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych) lub z odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (na podstawie art. 7 ww. ustawy). W związku z powyższym, zgodnie z nowelizacją wszyscy duzi przedsiębiorcy będą mieli obowiązek złożenia oświadczenia o swoim statusie. Oświadczenie należy złożyć w formie, w jakiej zawierana jest transakcja handlowa. Przepisy w nowej formie nakładają obowiązek złożenia oświadczenia nie tylko o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy, lecz również o uzyskaniu bądź utraceniu tego statusu, jeżeli przedsiębiorca odpowiednio posiada, uzyskał albo utracił status.
Oświadczenie składane powinno być jednokrotnie najpóźniej w momencie zawierania transakcji handlowej. Jeżeli strony transakcji zawarły wcześniej co najmniej jedną transakcję handlową przed uzyskaniem lub utratą tego statusu, oświadczenie składa się najpóźniej w momencie zawarcia pierwszej transakcji handlowej między stronami po uzyskaniu lub utracie tego statusu.
Z nowej regulacji wynika zarazem, że oświadczenie o uzyskaniu statusu dużego przedsiębiorcy albo utracie tego statusu będzie składane, jeżeli strony zawarły wcześniej co najmniej jedną transakcję handlową przed uzyskaniem lub utratą tego statusu. Jeżeli przedsiębiorca, pozostając w danej relacji biznesowej, kilkukrotnie utracił i uzyskał status dużego przedsiębiorcy, za każdym razem jest zobligowany do złożenia właściwego oświadczenia.
Prawo do przelewu wierzytelności w przeterminowanych transakcjach handlowych
Przepisy zmieniające przewidują, że w razie braku zapłaty w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca (MŚP), po upływie terminu przewidzianego w umowie albo w przypadku braku takiego postanowienia, gdy świadczenie pieniężne stanie się wymagalne, zakaz bądź wszelkie prawa ograniczające prawa wierzyciela do przeniesienia wierzytelności stają się bezskuteczne.
Prawodawca wprowadził przepis w takim brzmieniu ze względu na nadużywanie instytucji umownego zakazu cesji wierzytelności albo innych umownych postanowień ograniczających przelew wierzytelności, gdyż może to prowadzić do utraty płynności, a w konsekwencji do zatorów płatniczych. Takie zastrzeżenia umowne są szczególnie dotkliwe w relacjach asymetrycznych, w których występuje element przewagi kontraktowej. Nie ma uzasadnienia, aby podmiot, który nie wywiązuje się ze swoich podstawowych obowiązków umownych, jakim jest regulowanie świadczenia pieniężnego w terminie, mógł jednocześnie powoływać się na zastrzeżenie umowne wyłączające lub ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności.
Regulacja będzie miała zastosowanie do transakcji handlowych zawieranych po wejściu w życie tego przepisu ustawy, dla którego przewidziano odrębny od reszty ustawy termin wejścia w życie (po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia). Ponadto, jeżeli w toku trwania współpracy zmieni się status przedsiębiorcy z MŚP na dużego (albo analogicznie utraci taki status dużego przedsiębiorcy), przepis nie będzie miał wpływu na już zawarte i realizowane transakcje handlowe.
Należy jednak zwrócić uwagę, że przepis ma zastosowanie wyłącznie do wierzytelności pieniężnych, ponieważ ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych posługuje się pojęciem wierzyciela i dłużnika w odniesieniu do świadczenia pieniężnego.
Postępowanie restrukturyzacyjne lub upadłościowe wyłączy przepisy
Ustawodawca postanowił określić w sposób precyzyjny zakres wyłączenia stosowania Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w stosunku do długów objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym lub upadłościowym.
Przyjęto nowe brzmienie art. 3 pkt 1 ustawy, zgodnie z którym od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz od dnia ogłoszenia upadłości przepisy ww. ustawy nie mają zastosowania. Oznacza to w praktyce, że od tego momentu nie mogą być naliczane odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Nowelizacja wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, co miało miejsce 23 listopada 2022 r. – większość przepisów wejdzie więc w życie 7 grudnia. Jednakże przepisy dotyczące bezskuteczności zastrzeżenia umownego wyłączającego lub ograniczającego prawo wierzyciela będącego MŚP do przelewu wierzytelności – po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Kontynuacją cyklu jest artykuł poświęcony obowiązkom sprawozdawczym który mogą Państwo przeczytać klikając na poniższy link: Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty? Czas na zmiany
Czytaj więcej o Ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych:
- Kolejne zmiany przepisów o zatorach płatniczych
- Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty? Czas na zmiany
- Opóźnienia w transakcjach handlowych – zmiany w postępowaniach przed Prezesem UOKiK
WSPÓŁAUTOR: Patryk Kanigowski, Konsultant, Aplikant radcowski, Bieżące doradztwo podatkowe
