Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy zaostrzającej odpowiedzialność podmiotów zbiorowych (Projekt). Zakłada on ułatwienia w wymierzaniu sankcji, rozszerzenie ich katalogu oraz wzrost wysokości kar finansowych. Pojawi się między innymi sankcja polegająca na likwidacji bądź rozwiązaniu podmiotu zbiorowego, a także przepadku należących do niego składników lub praw majątkowych. Odpowiedzialności unikną tylko te podmioty, które dochowują należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach, w tym w nadzorze nad prowadzoną działalnością i pracownikami.
Do tej pory termin „należyta staranność” kojarzył się podatnikom przede wszystkim z podatkiem VAT i z działaniami, które należy podejmować, aby nie dać się wciągnąć oszustom w tzw. „karuzelę VAT”. Nowe przepisy zawarte w projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych uzależniają uniknięcie wysokich kar od dochowywania należytej staranności przez wszystkie podmioty zbiorowe, czyli osoby prawne, spółki handlowe z udziałem Skarbu Państwa oraz polskie oddziały podmiotów zagranicznych.
Brak konieczności ustalania faktycznego sprawcy czynu
Zgodnie z obowiązującymi przepisami już dziś istnieje możliwość nałożenia kary na podmiot zbiorowy za czyn zabroniony. Warunkiem wszczęcia postępowania przeciwko podmiotowi zbiorowemu jest jednak wydanie prawomocnego wyroku skazującego sprawcę czynu.
Nowe przepisy mają to zmienić, dzięki wprowadzeniu koncepcji tzw. winy anonimowej. Postępowanie będzie mogło zostać wszczęte w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu o charakterze przestępstwa oraz stwierdzenia istnienia interesu publicznego w prowadzeniu takiego postępowania. Nie będzie zatem potrzeby uzyskiwania prawomocnego wyroku karnego przeciwko faktycznemu sprawcy czynu.
Oprócz tego, nastąpi poszerzenie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych o ich zachowania własne oraz o czyny osób zatrudnionych, popełnione w ramach wykonywanych obowiązków oraz współpracującą z podmiotem kadrę menedżerską.
Autorzy Projektu liczą na to, że wprowadzenie „winy anonimowej” doprowadzi do zwiększenia liczby spraw toczących się przed sądami (aktualnie około 20 spraw rocznie) oraz zwiększenia wymiaru zasądzanych kar.