Opodatkowanie zwrotu ze spółki osobowej części wkładu

Kilka lat temu powszechnie krytykowany był brak regulacji dotyczących skutków podatkowych takich zdarzeń, jak likwidacja spółki osobowej, czy też wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej. Doprowadziło to do szeroko zakrojonych zmian przepisów, które zaczęły obowiązywać z początkiem 2011 r. Ustawodawca słusznie wprowadził wówczas długo wyczekiwane przepisy. Przy okazji jednak uchylił te, które regulowały kwestię częściowego zwrotu wkładu ze spółki osobowej. Tym samym, łatając ówczesne dziury w przepisach, doprowadził do powstania kolejnej, tym razem dotyczącej obszaru wcześniej już uregulowanego.

Mimo, iż minęło już ponad 5 lat od nowelizacji przepisów dotyczących zasad opodatkowania likwidacji i wystąpienia ze spółek osobowych, wciąż  nie wiadomo, w jaki sposób należy ustalić skutki podatkowe wycofania części wkładu ze spółki osobowej. Tymczasem stale rośnie grono przedsiębiorców, którzy chcieliby taką operację przeprowadzić.

Wskazywać można na skrajnie różne wykładnie przepisów, tj.:

1. Powstanie przychodu bez prawa do rozpoznania kosztu uzyskania przychodu.
2. Powstanie przychodu z prawem do uwzględnienia kosztu uzyskania przychodu.
3. Brak powstania przychodu.

Co więcej, wątpliwości dotyczą nie tylko tego, czy powstaje przychód, a jeśli tak, to czy istnieje prawo do rozpoznania kosztu uzyskania przychodu. Obszary nieuregulowane i generujące spory, to również sposób kwalifikacji ewentualnego przychodu do odpowiedniego źródła dochodów oraz sposób kalkulacji ewentualnego kosztu uzyskania przychodu.

Praktyka organów podatkowych

Bazując na obowiązujących przepisach nie sposób rozstrzygnąć żadnego z powyższych zagadnień. Opierając się natomiast na praktyce organów podatkowych, wydawanych interpretacjach indywidualnych oraz wyrokach sądowych można pokusić się o swoistego rodzaju systematykę stanowisk:

1. Najbardziej kontrowersyjnym, mającym najmniejsze oparcie w przepisach oraz nadrzędnych zasadach wykładni przepisów prawa podatkowego, jest pogląd o obowiązku rozpoznania przychodu bez prawa do rozliczenia kosztu jego uzyskania. Co ważne, pogląd ten, prezentowany swego czasu przez Ministra Finansów w nielicznych interpretacjach, obecnie zasadniczo nie jest już spotykany.
2. Zgodnie z najbardziej korzystną dla podatników wykładnią, brak jest obowiązku rozpoznania przychodu z tytułu zwrotu części wkładu. Co prawda istnieją pewne argumenty za jej przyjęciem, niemniej jednak trzeba mieć na uwadze, że nie zgadzają się z nią organy podatkowe. Stanowisko to jest natomiast prezentowane przez część składów orzekających sądów administracyjnych i nie jest wykluczone, że będzie to pogląd, który docelowo stanie się wiodącym w orzecznictwie.
3. Najczęściej prezentowanym stanowiskiem i – jak się wydaje – mającym swoje największe uzasadnienie – pozostaje natomiast wykładnia wskazująca na obowiązek rozpoznania przychodu przy jednoczesnym prawie do uwzględnienia kosztu uzyskania przychodu. Stanowisko to jest też prezentowane obecnie przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych. Co ważne, wydawane w ostatnim czasie interpretacje wskazują, że w przypadku osób fizycznych przychód powinien być kwalifikowany jako dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jest to o tyle istotne, że potencjalną alternatywą jest kwalifikacja jako dochód z praw majątkowych, opodatkowany zwykle mniej korzystnie, bo według skali podatkowej.

Praktyka pokazuje, że przedsiębiorcy coraz częściej sięgają bądź chcą sięgać po część wkładów wniesionych w przeszłości do spółek osobowych. Intuicja podpowiada, że skoro jest to zwrot wcześniej wniesionego wkładu, to nie powinno być to czynnością wiążąca się z opodatkowaniem. Niestety, tak nie jest  i trzeba być bardzo ostrożnym w planowaniu i realizacji takich operacji. W szczególności, gdy źródłem wkładów są wkłady niepieniężne bądź spółka osobowa ma bogatą historię działań reorganizacyjnych.