Jak wynika z niedawnego wyroku WSA w Poznaniu (wyrok z 12 lipca 2017 r., sygn. I SA/Po 142/17), nie zawsze udzielanie wzajemnych poręczeń pomiędzy spółkami z grupy kapitałowej powoduje powstanie przychodu z nieodpłatnych świadczeń w CIT. Organy podatkowe w wydawanych, jak dotąd, interpretacjach indywidualnych stwierdzają jednak jednomyślnie, że każde poręczenie udzielone bez wynagrodzenia powoduje u podmiotu otrzymującego takie świadczenie przychód w podatku dochodowym.
Stan faktyczny
Sprawa będąca przedmiotem rozstrzygnięcia przez WSA w Poznaniu dotyczyła skargi na interpretację indywidualną. Spółka wystąpiła z wnioskiem, w którym wskazała, że przystąpiła do grupowej polityki zabezpieczania zobowiązań kredytowych. Z zapisów polityki wynikało m. in., iż każdy podmiot uczestniczący w tej polityce może otrzymać zabezpieczenie spłaty kredytu od jednego lub kilku uczestników polityki poręczeń oraz zobowiązuje się do udzielania pozostałym uczestnikom polityki poręczeń zabezpieczeń spłaty ich kredytów. W zamian za otrzymane poręczenie, jak i gotowość do udzielenia takiego poręczenia ze strony wszystkich uczestników polityki poręczeń, Spółka zobowiązuje się do udzielenia poręczenia uczestnikom, którzy zgłosili zapotrzebowanie, w tym także tym, którzy takie poręczenie otrzymali od Spółki. Wnioskodawczyni wyjaśniła również, że jej przystąpienie do polityki poręczeń powoduje automatycznie, że po jej stronie zawsze występuje zobowiązanie do świadczenia wzajemnego wobec podmiotu z grupy, który udzielił wcześniej poręczenia. Wprowadzenie polityki poręczeń wewnątrz grupy ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa finansowego poszczególnych podmiotów, jak i zwiększenie ich zdolności kredytowej.
Interpretacja indywidualna
W tym kontekście Spółka zadała pytania w zakresie możliwości powstania po jej stronie przychodu z nieodpłatnych świadczeń w związku z otrzymaniem poręczenia od spółki z grupy, odpowiednio w sytuacji gdy (1) sama udzieliła temu podmiotowi poręczenia już wcześniej, (2) gdy wzajemne poręczenia zostały mu udzielone w tym samym czasie oraz (3) gdy sama udzieliła mu wzajemnego poręczenia kilka dni później. We własnym stanowisku wskazała, że jej zdaniem nie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń w związku z otrzymaniem poręczenia, ponieważ w wyniku otrzymanego świadczenia Spółka zobowiązuje się do udzielenia poręczenia wzajemnego, co wyklucza twierdzenie, że otrzymane przez nią świadczenie jest nieodpłatne.
Organ podatkowy w wydanej interpretacji nie zgodził się z wnioskodawczynią uznając, że w sytuacji (2) ekwiwalentność świadczeń należy rozumieć jako analogię tych świadczeń, a nie tożsamość co do wysokości poręczenia – w tym kontekście należy zatem analizować możliwość powstania przychodu z częściowo odpłatnych świadczeń – a ponadto, ekwiwalentność może zachodzić wyłącznie pomiędzy dwoma konkretnymi podmiotami, udzielającymi sobie identycznych świadczeń, a nie w przypadku grupy podmiotów.
Natomiast w odniesieniu do sytuacji (1) i (3) organ podatkowy wskazał, że świadczenia te nie są wzajemne, zatem przy braku odpłatności powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń.
Orzeczenie WSA w Poznaniu
WSA w Poznaniu rozpoznając skargę Spółki na omawianą interpretację wskazał, że wbrew stanowisku organu udzielanie wzajemnych poręczeń kredytowych w ramach prowadzonej polityki poręczeń pomiędzy spółkami grupy nie kreuje po stronie wnioskodawczyni przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń z uwagi na wzajemne zobowiązanie skarżącej do udzielenia analogicznego rodzaju poręczenia na rzecz innych podmiotów z grupy. O przychodzie z tytułu nieodpłatnych świadczeń można mówić jedynie w sytuacji, gdy podatnik uzyskuje mierzalną korzyść ekonomiczną niezwiązaną z obowiązkiem poniesienia kosztu bądź innej formy ekwiwalentu. Jak wskazał Sąd, wzajemności świadczeń nie można w żadnej mierze utożsamiać z ich analogicznością, gdyż nie obiektywna relacja pomiędzy wartościami świadczeń, lecz subiektywne postrzeganie decyduje o kwalifikacji jako umowy wzajemnej. Ekwiwalentność nie musi odnosić się do dwóch konkretnych podmiotów udzielających sobie wzajemnych poręczeń. Istota stosunku zobowiązaniowego wynikającego z przystąpienia przez Spółkę do polityki poręczeń przejawia się w tym, że uzyskuje ona względem każdego z członków tej grupy roszczenie o udzielenie poręczenia zobowiązując się w zmian do udzielenia tego rodzaju poręczenia na rzecz innego z członków grupy. Innymi słowy, Spółka, przystępując do polityki poręczeń, stanie się stroną wielostronnego stosunku zobowiązaniowego. W tego rodzaju sytuacji ekwiwalentność świadczeń skarżącej musi być rozpatrywana w kontekście całokształtu łączącego ją z innymi podmiotami z grupy stosunku zobowiązaniowego nie zaś jedynie w kontekście jednego z tych podmiotów, który uprzednio udzielił wnioskodawczyni poręczenia.
Orzeczenie WSA w Poznaniu jest nieprawomocne. Omówione rozstrzygnięcie daje nadzieję podatnikom działającym w grupach kapitałowych, w których praktyka udzielania wzajemnych poręczeń bez dodatkowego wynagrodzenia jest dość powszechna, że na etapie postępowania sądowo-administracyjnego mają szansę uzyskać potwierdzenie dla nierozpoznawania przychodu z nieodpłatnych świadczeń w CIT.
AUTOR: Katarzyna Schmidt, Specjalista, Bieżące doradztwo podatkowe
