Prawie rok temu w Polsce rozpoczęły się szczepienia przeciw COVID-19. Okres pandemii to czas wielu wątpliwości w sferze prawa pracy, zwłaszcza w kontekście uprawnień i obowiązków pracodawcy. W lutym 2021 roku na naszej stronie internetowej ukazał się artykuł „Pracodawco, czy możesz wiedzieć o szczepieniu przeciw COVID-19 swojego pracownika?”; niniejsza publikacja jest jego kontynuacją oraz komentarzem do najnowszego projektu ustawy, przewidującej m. in. przyznanie pracodawcom dodatkowych uprawnień.
Zgodnie z założeniami projektu ustawy, jeżeli pracownik lub pozostający w stosunku cywilnoprawnym z pracodawcą nie jest zaszczepiony, nie posiada statusu ozdrowieńca lub negatywnego wyniku testu, pracodawca będzie mógł:
- dokonać zmiany w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, w tym sposobu wykonywania pracy przez pracowników lub osoby pozostające w stosunku cywilnoprawnym z tym pracodawcą;
- dokonywać zmian w systemach lub rozkładach czasu pracy pracowników lub osób pozostających w stosunku cywilnoprawnym z tym pracodawcą;
- polecić pracownikowi lub osobie pozostającej w stosunku cywilnoprawnym z tym pracodawcą wykonywanie pracy poza miejscem jej wykonywania określonym w umowie, w ramach tej samej miejscowości lub powierzyć pracownikowi lub osobie pozostającej w stosunku cywilnoprawnym z tym pracodawcą innego rodzaju pracę za wynagrodzeniem odpowiadającym rodzajowi pracy, nie niższym niż dotychczasowe.
Brak uprawnień pracodawcy do weryfikacji Unijnego Certyfikatu COVID
Zaszczepienie przeciwko wirusowi Sars-CoV-2 stało się niezwykle istotnym elementem, uwzględnianym przy nakładaniu na społeczeństwo reżimów sanitarnych. Obowiązujące restrykcje, które dotyczą maksymalnej liczby osób przebywających np. w lokalu lub mogących zakwaterować się w hotelu, dotyczą niezaszczepionych. Limity nie dotyczą natomiast osób zaszczepionych. Wiążą się z tym dwa zasadnicze problemy:
- szczepienia przeciwko COVID-19 nie są szczepieniami obowiązkowymi, więc nie można nikogo zmusić do przyjęcia szczepionki, ani tym bardziej nie powinno się nikogo dyskryminować z uwagi na fakt zaszczepienia się bądź nie,
- przedsiębiorcy są odpowiedzialni za przestrzeganie reżimu sanitarnego i z tego tytułu mogą być kontrolowani przez odpowiednie organy. Natomiast kwestia uprawnienia przedsiębiorców do weryfikowania informacji podawanych przez klientów oraz pracowników o zaszczepieniu się przeciwko COVID-19 na ten moment nie została uregulowana. Brak legalnej możliwości pozyskiwania takiej wiedzy stawia pod znakiem zapytania koncepcję oparcia obostrzeń o rozróżnienie na osoby zaszczepione oraz niezaszczepione przeciwko COVID-19.
Skuteczność obowiązujących obostrzeń, polegających na limitowaniu miejsc przeznaczonych dla osób niezaszczepionych, przy jednoczesnym braku możliwości weryfikacji faktu poddania się szczepieniu przeciwko COVID-19, wydaje się wątpliwa. Obecnie, przedsiębiorca nie dysponuje uprawnieniem do pozyskiwania informacji o przebytych szczepieniach od swoich klientów i pracowników. Zatem ruch ustawodawcy, wprowadzający odmienne restrykcje sanitarne dla zaszczepionych i niezaszczepionych, jest trudno egzekwowalny. W praktyce bowiem brak przyznania przedsiębiorcom uprawnień do weryfikowania posiadania zaświadczeń o pełnym zaszczepieniu się przeciwko COVID-19, utrudnia możliwość stosowania odmiennych obostrzeń
Nasz ekspert Alicja Bańczerowska jest do Twojej dyspozycji.
Rozszerzony paszport sanitarny w krajach europejskich
Wprowadzenie odmiennych restrykcji sanitarnych dla osób zaszczepionych przeciwko COVID-19 i tych niezaszczepionych nie jest jednak działaniem rewolucyjnym. Co więcej, w niektórych innych krajach europejskich coraz częściej wymaga się od klientów zaświadczeń o poddaniu się szczepieniu przeciwko COVID-19. W Niemczech zastosowano zasady określane jako 2G, 2G+ i 3G, które polegają na tym, że wstęp do sklepów w centrach handlowych, restauracji czy kin mają tylko osoby zaszczepione, ozdrowieńcy i/lub posiadające negatywny wynik testu na obecność koronawirusa. Celem weryfikacji statusu danej osoby, stosuje się aplikację z kodem QR. Natomiast w Berlinie i Brandenburgii, w celu umożliwienia rozróżnienia osób zaszczepionych/ozdrowieńców od osób niezaszczepionych, mówi się o wprowadzeniu opasek na ręce. Innym przykładem państwa, w którym podjęto stanowcze kroki i okazywanie tzw. rozszerzonego paszportu sanitarnego jest obowiązkowe, jest Francja. Francuski ustawodawca podjął decyzję, zgodnie z którą w miejscach publicznych, takich jak centra handlowe, środki dalekobieżnego transportu czy kawiarnie i restauracje, osoby dorosłe są zobowiązane posiadać certyfikat szczepień przeciwko COVID-19 lub negatywny wynik testu PCR, antygenowego lub autotestu wykonanego przez laboratorium lub farmaceutę i ważnego przez 72 godziny.
Francuski ustawodawca poszedł jednak jeszcze o krok dalej i wprowadził obowiązkową przepustkę zdrowotną dla pracowników sektora publicznego. Pracownicy, którzy są zobowiązani do poddania się szczepieniu przeciwko COVID-19, a tego nie zrobią, muszą liczyć się z negatywnymi konsekwencjami.
Co istotne, pracodawcy są zobligowani do weryfikowania paszportów sanitarnych pracowników, których dotyczy obowiązek zaszczepienia się. Naruszenie tego obowiązku przez pracodawców jest surowo karane.
Informacja o szczepieniu przeciwko COVID-19 – sytuacja pracodawców w Polsce
Wprowadzenie powszechnie dostępnych szczepień przeciwko COVID-19 stanowiło podstawę do sformułowania odmiennych restrykcji sanitarnych dla osób zaszczepionych i niezaszczepionych. Omawiany temat jest niezwykle istotny dla pracodawców z uwagi na ciążący na nich obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy swoim pracownikom, a także przestrzegania restrykcji sanitarnych.
W obecnym stanie prawnym, pracodawcy nie mogą wymagać od swoich pracowników zaszczepienia się przeciwko COVID-19, a informacje o poddaniu się szczepieniu mogą być udzielane przez pracowników jedynie dobrowolnie. Podejmowanie przez pracodawców samodzielnych decyzji w tym zakresie przy jednoczesnym braku przyznania im skutecznych uprawnień może jednak wiązać się z niekorzystnymi skutkami, takimi jak nierówne traktowanie w zatrudnieniu oraz pośrednia dyskryminacja, o których pisaliśmy tu – „Pracodawco, czy możesz wiedzieć o szczepieniu przeciw COVID-19 swojego pracownika?”.
Umożliwienie pracodawcom pozyskiwania informacji o przebytych szczepieniach swoich pracowników przeciwko COVID-19 lub statusie ozdrowieńca znacząco wpłynęłoby na rozwiązanie problemu dyskryminacji, a także umożliwiłoby wdrożenie efektywniejszych rozwiązań chroniących zdrowie i życie pracowników, nie narażając przy tym ograniczenia funkcjonowania zakładu pracy.
Obecnie trwają prace nad projektem ustawy, której głównym założeniem jest umożliwienie pracodawcom pozyskiwania od pracowników (bez względu na podstawę zatrudnienia) informacji szczepieniu przeciwko COVID-19. Dodatkowo, najnowszy projekt ustawy przewiduje:
- przyznanie pracownikom i osobom pozostającym w stosunku cywilnoprawnym z pracodawcą uprawnienia do nieodpłatnego wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2. Minister właściwy do spraw zdrowia określi maksymalną liczbę testów, finansowanych ze środków publicznych, które będą mogły być nieodpłatnie wykonane przez daną osobę w jednostce czasu. Takie sformułowanie nasuwa wniosek, iż pracodawcy będą mogli liczyć na pomoc w finansowaniu testów dla pracowników. Celem takiego rozwiązania jest zapewnienie swobodnego dostępu do nieodpłatnych testów w kierunku SARS-CoV-2 (zarówno finansowanych ze środków publicznych, jak i zapewnianych przez pracodawców),
- przyznanie pracodawcom uprawnienia do żądania od pracowników lub osób pozostających w stosunku cywilnoprawnym z danym pracodawcą, podania informacji o posiadaniu negatywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 wykonanego nie wcześniej niż 48 godzin przed jego okazaniem, jeżeli jest to niezbędne do przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się choroby COVID-19 w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
-
- Z powyższego obowiązku zwolnione byłyby osoby, które przedstawią informację o przebytej infekcji wirusa SARS-CoV-2 lub o wykonaniu szczepienia przeciwko COVID-19.
Wskazane powyżej uprawnienia miałyby obowiązywać podczas stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 (wprowadzonego dnia 20 marca 2020 r. i trwającego obecnie).
W dodatku, zgodnie z projektem ustawy, kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może nałożyć obowiązek zaszczepienia się przeciwko COVID-19 na jego pracowników oraz osoby pozostające w stosunku cywilnoprawnym z tym podmiotem, jeżeli nie ma przeciwskazań do szczepienia w zakresie ich stanu zdrowia.
W celu weryfikacji czy dana osoba została poddana szczepieniu przeciwko COVID-19, będzie stosowana nowa aplikacja mobilna udostępniona przez Ministerstwo Zdrowia.
Ustalanie obostrzeń na podstawie podziału społeczeństwa na zaszczepionych i niezaszczepionych, bez zapewnienia odpowiednich narzędzi do urzeczywistnienia takiego podziału, należy uznać za wysoce nieskuteczne. W 2021 roku ustawodawca kilkukrotnie podjął próbę przyznania pracodawcom uprawnienia do pozyskiwania informacji o swoich pracownikach na temat zaszczepienia się lub niezaszczepienia się przeciwko COVID-19, jednak do tej pory żadna z nich nie zakończyła się sukcesem.
Temat szczepień przeciwko COVID-19 oraz restrykcji sanitarnych wywołuje emocje w społeczeństwie, a jego część niechętnie podporządkowuje się obostrzeniom. Biorąc pod uwagę, że pracodawcy mierzą z trudnością w pozyskiwaniu pracowników pod znakiem zapytania stoi czy skorzystają z uprawnień przewidzianych projektowaną nowelizacją.
