Zasady uprawniające do skorzystania z tzw. ulgi na złe długi budzą coraz więcej wątpliwości, choćby w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 8 maja 2019 r. w sprawie C-127/18, czy wyrokiem NSA z 26 stycznia 2019 r. sygn. akt I FSK 45/17.

Korzystanie z ulgi na złe długi, gdy dłużnik przestał być podatnikiem VAT

Podobnie, jak w Ustawie VAT (art. 89a ust. 2 pkt 3 lit. b), przepisy czeskie wskazują, iż nie można skorzystać z ulgi na złe długi w sytuacji, gdy dłużnik przestał być podatnikiem podatku VAT.

Trybunał wskazał, że zgodnie z art. 90 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE, który dotyczy przypadków anulowania, wypowiedzenia, rozwiązania, całkowitego lub częściowego niewywiązania się z płatności lub obniżenia ceny po dokonaniu transakcji, zobowiązuje państwa członkowskie do obniżenia podstawy opodatkowania i w związku z tym również kwoty VAT należnego od podatnika za każdym razem, gdy po dokonaniu transakcji podatnik nie otrzymał części lub całości wynagrodzenia. Ów przepis stanowi wyraz podstawowej zasady tej Dyrektywy, wedle której podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, a w konsekwencji organy podatkowe nie mogą pobrać z tytułu VAT kwoty wyższej od tej, którą otrzymał podatnik. Wskazał też, że wymóg przewidziany w ustawodawstwie krajowym, który uzależnia korektę podstawy opodatkowania VAT od okoliczności, że dłużnik nie przestał być podatnikiem VAT, nie może być uzasadniony koniecznością wzięcia pod uwagę niepewności co do ostatecznego charakteru niewywiązania się z płatności. Ostatecznie zatem stwierdził, iż art. 90 Dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które przewidują, że podatnik nie może dokonać korekty podstawy opodatkowania VAT w przypadku całkowitego lub częściowego niewywiązania się z płatności przez dłużnika kwoty należnej z tytułu transakcji podlegającej temu podatkowi, jeżeli dłużnik ten nie jest już podatnikiem VAT.

Pytanie prejudycjalne w tym temacie zadał także NSA (postanowienie z 6.12.2018 r. sygn. akt I FSK 2261/15), więc  należy się spodziewać, że również w polskiej sprawie TSUE wyda podobne rozstrzygnięcie.

Obowiązek korekty zrealizowanej ulgi na złe długi w związku ze zbyciem wierzytelności – stanowisko NSA

O tym, że przepisy krajowe powinny być rozumiane z uwzględnieniem zasady proporcjonalności i neutralności VAT wskazał NSA rozpatrując kwestię obowiązku korekty zrealizowanej ulgi na złe długi w związku ze zbyciem wierzytelności. Sąd stwierdził, iż:

Uiszczenie przez podatnika-wierzyciela całej kwoty podatku należnego z tytułu nieuregulowanej przez dłużnika faktury, niezależnie od uzyskanej z tytułu zbycia tej wierzytelności kwoty (praktyka gospodarcza wskazuje, że pozyskane w wyniku cesji wierzytelności kwoty pozostają najczęściej w dużej dysproporcji w stosunku do nominalnej kwoty zbywanej wierzytelności) w sposób rażący naruszałoby powyżej wskazane zasady proporcjonalności i neutralności VAT, skutkując nawet w skrajnych przypadkach - przy wykładni prawa zaakceptowanej przez Sąd I instancji - koniecznością zapłacenia z tego tytułu podatku należnego przekraczającego kwotę pozyskaną z tytułu dokonanej cesji.

Uznał więc, iż nowelizacja przepisów wprowadzająca zapis o zwiększeniu kwoty podatku należnego w odniesieniu do części uregulowanej wierzytelności (art. 89a ust. 4 zdanie drugie), ma także zastosowanie w przypadku zbycia (cesji) wierzytelności osobie trzeciej. Wobec tego wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została zbyta – z uwzględnieniem proporcji, w jakiej otrzymana z tytułu sprzedaży kwota ma się do kwoty dokonanej korekty.

Podkreślił też, iż:

Nie do zaakceptowania przy tym jest – przeczący powyższej wykładni – argument wyrażony w interpretacji, że w spornym przypadku nie ma zastosowania zasada dotycząca częściowego uregulowania należności, "z uwagi na fakt, że wierzyciel dokonując zbycia wierzytelności zrezygnował z praw związanych z jej egzekwowaniem". Fakt rezygnacji wierzyciela z egzekwowania zadłużenia od podatnika-dłużnika i scedowanie tego uprawnienia - za gratyfikacją - na cesjonariusza, nie może bowiem skutkować obciążeniem wierzyciela podatkiem w zakresie, w jakim nie jest on proporcjonalny do pozyskanego ostatecznie z tego tytułu wynagrodzenia, gdyż pozostawałoby to w ewidentnej sprzeczności z zasadami proporcjonalności i neutralności VAT.

Poglądy wyrażane przez orzecznictwo unijne i krajowe wskazuje, iż zasada proporcjonalności i neutralności ma duże znaczenie przy wykładni przepisów. Zatem warto przeanalizować sytuacje w zakresie niezapłaconych faktur. Kierując się wyrokiem NSA korekty wysokości podatku należnego należałoby dokonywać w proporcji do otrzymanej kwoty z tytułu zbycia wierzytelności. Również w przypadku, gdy dłużnik nie jest już czynnym podatnikiem VAT należałoby rozważyć zastosowanie ulgi, powołując się na orzeczenie TSUE – jeżeli dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej, to tym bardziej wskazuje to na niewywiązanie się z płatności.

AUTOR: Dorota Borkowska-Chojnacka, Doradca, Doradztwo podatkowe

Pamiętaj o skróconym terminie rozliczenia ulgi na złe długi

Porozmawiajmy o Twoich wyzwaniach

Świadczymy usługi w zakresie Warunki dla ulgi na złe długi wątpliwe

Skontaktujemy się z Tobą w najbliższym dniu roboczym aby porozmawiać o Twoich potrzebach i dopasować do nich naszą ofertę.

Pole zawiera niedozwolone znaki

Poproś o kontakt

Niniejsza publikacja została sporządzona z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje zostały podane w formie skróconej. W związku z tym artykuły i komentarze zawarte w „Newsletterze” mają charakter poglądowy, a zawarte w nich informacje nie powinny zastąpić szczegółowej analizy zagadnienia. Wobec powyższego Grant Thornton nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani dokładniejszym omówieniem niektórych kwestii poruszonych w bieżącym numerze „Newslettera”, zachęcamy do kontaktu i nawiązania współpracy. Wszelkie uwagi i sugestie prosimy kierować na adres jacek.kowalczyk@pl.gt.com.